Nhiều nghiên cứu ở quốc tế và Việt Nam đều cho thấy chính sách thuế là giải pháp hiệu quả nhất nhằm giảm tiêu dùng và tác hại thuốc lá. Tăng thuế thuốc lá sẽ mang lại lợi ích tốt hơn cho người nghèo. Khi giá 1 bao thuốc cao, người trẻ, người thu nhập hạn chế sẽ cai nghiện hoặc không hút. 

Theo ông Sơn, nhiều lo ngại về tăng thuế sẽ ảnh hưởng tới tình hình kinh doanh, việc làm. Nhưng thực tế, sản lượng trong ngành nông nghiệp tăng đều qua các năm nhưng số việc làm của ngành giảm trong những năm gần đây.

Số liệu của Hiệp hội Thuốc lá cho thấy cả nước có khoảng 600.000 lao động trong ngành này. Nếu giảm sản lượng, số lao động chịu ảnh hưởng cũng chiếm tỷ lệ rất nhỏ và có thể điều tiết. Trong khi đó, tác động của việc tăng thuế thuốc lá đối với các lĩnh vực khác sẽ là tích cực vì người hút thuốc sẽ chuyển sang chi tiêu cho các hàng hóa và dịch vụ khác.

Để đạt được mục tiêu trong Chiến lược quốc gia về phòng, chống tác hại của thuốc lá đến năm 2030, các chuyên gia cho rằng Việt Nam cần áp thuế tiêu thụ đặc biệt đối với thuốc lá. Phương án tăng thuế của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) (đạt mức thuế tuyệt đối 15.000 đồng/bao thuốc và giữ nguyên mức thuế tỷ lệ 75% vào năm 2030) sẽ dẫn đến tỷ lệ hút thuốc giảm tương đối 13%. 

Sau lời đề dẫn, bài viết được chia thành 2 kỳ.  Kỳ 1 tóm tắt một số điểm bất cập của khối phi lợi nhuận; kỳ 2 đưa ra một số lý giải, phân tích.Để có thêm một góc nhìn, dưới đây VietNamNet giới thiệu nội dung bài viết.

ĐH Stanford - một trong số các trường thuộc khối Ivy League

Đề dẫn:Một trong những đặc điểm quan trọng của giáo dục đại học toàn cầu hơn 30 năm qua là sự phát triển nhanh chóng của khu vực đại học tư thục, bao gồm cả lợi nhuận và phi lợi nhuận. Năm 2012, trên toàn thế giới, 56% số trường đại học là trường đại học tư, cung cấp dịch vụ đào tạo cho 31% tổng số sinh viên. Con số tương ứng tại khu vực Châu Á còn có phần “nhỉnh” hơn đôi chút (60% và 35%).

Việt Nam cũng nằm trong xu thế không thể đảo ngược kể trên. Tuy vậy, mặc dù giáo dục ĐH tư thục ra đời cũng khá lâu (từ 1989), nhưng cho đến nay, mức độ phát triển của khu vực này còn ở mức độ khá khiêm tốn so với thế giới. Năm 2013, cả nước chỉ có 83 trường ĐH, CĐ tư thục hoặc dân lập trong tổng số 421 trường trong cả nước (tỷ lệ 19%), đào tạo hơn 300.000 sinh viên trong tổng số gần 2 triệu sinh viên (tỷ lệ 15.6%). Nguyên nhân chính của việc này là do chúng ta vẫn chưa có một hệ thống chính sách đồng bộ, tường minh nhằm khuyến khích hai thành tố (cả phi lợi nhuận và vị lợi nhuận) của khu vực này phát triển lành mạnh, cạnh tranh sòng phẳng.

Trong các thảo luận về chủ đề nói trên trong những suốt hơn một năm qua trên các phương tiện truyền thông, các nhà nghiên cứu, giáo dục và giới chuyên môn thường lấy ví dụ về Mỹ, nơi được thừa nhận có hệ thống giáo dục đại học tư ra đời sớm và phát triển nhất trên thế giới, làm hình mẫu để so sánh và học tập.

Một cảm nhận chung là giáo dục đại học vị lợi nhuận tại Mỹ có chất lượng đang ngày càng bị “xói mòn” và ngược lại, giáo dục đại học phi lợi nhuận cần mới thực sự đem lại chất lượng cho người học. Chùm bài viết gồm 2 kỳ này đem đến một góc nhìn khác so với "cảm nhận chung" nói trên.

Mặt trái của đại học phi lợi nhuận

Nước Mỹ nổi tiếng với hệ thống giáo dục đại học phi lợi nhuận uy tín và có chất lượng bậc nhất thế giới.Việc được đi học tại các trường đại học này là ước mơ của hàng triệu sinh viên trong cũng như ngoài nước Mỹ. Điều này có được phần lớn là nhờ hệ thống chính sách tương đối hoàn chỉnh cũng như tầm nhìn và nỗ lực của các nhà giáo dục.

Tuy vậy, trong những năm gần đây, hệ thống này bắt đầu xuất hiện một số mặt trái, mà ngoài giới chuyên môn, không phải ai cũng biết đến. Dưới đây, xin được tóm tắt một số vấn đề chính:

Mặt trái thứ nhất là việc nhiều đại học tư phi lợi nhuận thu học phí quá cao. Phe ủng hộ lập luận: học phí (của đại học phi lợi nhuận) là hợp lý bởi nó tương ứng với chất lượng đào tạo và với cơ chế “không chia cổ tức cho cổ đông”, họ sẽ không có động lực thu phí cao bằng mọi giá giống như khu vực đại học vị lợi nhuận. Phe phản đối bác bỏ luận điểm này, họ chỉ ra rằng thực tế, đại học phi lợi nhuậnthu phí quá cao một cách bất hợp lý. Một ví dụ mà phe phản đối thường lấy để minh hoạ là việc các trường thuộc nhóm Ivy League (các đại học tư phi lợi nhuận hàng đầu tại Bờ Đông nước Mỹ), nơi có học phí lên tới 40.000-60.000 USD/năm gấp 2-4 lần mức học phí tương ứng tại các trường đại học công hoặc đại học tư vị lợi nhuận tại nước này. Ví dụ khác là việc sinh viên quốc tế hoặc trong nhiều trường hợp là sinh viên từ các Bang khác đến học tại các trường tư phi lợi nhuận thường bị thu phí gấp 1,5-2 lần sinh viên bản địa trong khi các đối tượng sinh viên này đều chỉ thụ hưởng một chương trình đào tạo như nhau.

Một góc ĐH Harvard

Mặt trái thứ hai là vấn đề bất bình đẳng, xuất phát từ chính bất cập thứ nhất. Vì học phí cao, con em các gia đình có thu nhập thấp sẽ ít có cơ hội được đi học tại các trường tư phi lợi nhuận. Một khảo sát mới đây của Hiệp hội quốc gia các nhà quản lý kinh doanh khối Đại học và Cao đẳng (National Association of College and University Business Officers) cho thấy chỉ 16% sinh viên thuộc các trường tư phi lợi nhuận hàng đầu hưởng trợ cấp từ chương trình Pell Grant (chương trình của Chính Phủ Mỹ hỗ trợ tài chính cho sinh viên nhà nghèo). Cũng theo nghiên cứu này, con số tương ứng đối với Đại học Texas tại El Paso, Đại học California tại Riverside và Đại học California tại Berkeley (là những đại học công có chất lượng tương đương các đại học tư phi lợi nhuận hàng đầu) là 59, 53 và 33%. Thực trạng này đang có xu hướng trầm trọng hơn trong những năm gần đây khi nhiều trường tư phi lợi nhuận bắt đầu áp dụng chính sách ưu tiên cho con em các gia đình có nhiều đóng góp tài chính, hiến tặng cho trường.

Mặt trái thứ ba là tình trạng chi tiêu bất hợp lý, hoang phí và thiếu hiệu quả tại các trường đại học tư phi lợi nhuận. Với học phí cao cộng với nguồn hiến tặng dồi dào từ phía xã hội (các cựu sinh viên, doanh nghiệp, người hảo tâm …), các trường đại học tư phi lợi nhuận luôn có nguồn lực tài chính vượt trội hơn hẳn so với khu vực đại học khác (đại học công và đại học tư vị lợi nhuận). Với nguồn lực như vậy, bên cạnh những khoản chi tiêu đúng địa chỉ, phe phản đối đã chỉ ra việc xuất hiện ngày càng nhiều những khoản chi hoang phí và thiếu hiệu quả tại các trường đại học tư phi lợi nhuận. Một bài viết trên tờ The Atlantic đăng tháng 10 năm ngoái chỉ ra trường hợp Đại học Princeton bỏ tới 30 triệu USD chỉ để xây dựng một khu ký túc xá “xa hoa” với sức chứa vỏn vẹn 500 sinh viên (trung bình 60.000 USD/đầu sinh viên).

Mặt trái thứ tư là sự mất cân đối trong đầu tư của nhà nước giữa học sinh trường tư phi lợi nhuận và trường công. Nhầm tưởng chung từ xã hội là các đại học tư phi lợi nhuận tự lo phát triển ngân sách từ nguồn “xã hội hoá” như nguồn hiến tặng của các cá nhân, tổ chức mà không có hỗ trợ nhà nước. Tuy vậy, với chính sách miễn thuế đối với các khoản hiến tặng đối đại học tư phi lợi nhuận, vô hình chung, với mỗi khoản tiền thu được từ hiến tặng, nhà nước cũng sẽ trợ cấp một phần một cách gián tiếp thông qua hình thức miễn thuế. Ví dụ, khoản tiền 30 triệu để xây ký túc xá tại Đại học Princeton ở trên trong thực tế được tài trợ bởi bà Meg Whitman, chủ tịch eBay. Với khoản tiền này thì bà Whitman sẽ được miễn thuế 10 triệu. Tức là, về bản chất, trong 30 triệu tiền xây ký túc xá của Đại học Princeton, bà Whitman chỉ tài trợ 2/3, 1/3 còn lại thực tế là từ tiền thuế của dân. Có thể thấy cơ chế khuyến khích hiến tặng cho trường đại học tư phi lợi nhuận hiện vẫn có lỗ hổng khiến cho việc miễn thuế có thể được áp dụng vào những khoản đầu tư không thực sự cần thiết. GS. Robert Reich, trong một nghiên cứu gần đây đã phát hiện ra một nghịch lý: trung bình một năm sinh viên của Đại học Princeton (một trường tư phi lợi nhuận) được nhà nước đầu tư qua đường miễn thuế lên tới 50.000 USD, gấp hơn 10 lần con số tương ứng của trường công thong thường (khoảng 4.000 USD).

(Tác giả xin chân thành cảm ơn TS. Vũ Thị Phương Anh, Trường ĐH Kinh tế - Tài chính Tp. HCM; ThS. Trần Ngọc Diệp, Trường ĐH Victoria Weillington, New Zealand đã đọc góp ý)

• Phạm Hiệp(Đại học Văn hoá Trung Hoa, Đài Loan)

(* Toàn bộ nội dung của bài viết này chỉ phản ánh quan điểm của tác giả)

Ảnh: Ban liên lạc đồng hương sinh viên Thanh Hóa - Trường ĐH Kinh tế Quốc Dân.

Vốn là một trong những huyện nghèo nhất của tỉnh Thanh Hóa, Quan Sơn còn là nơi gánh chịu nhiều thiên tai bão lũ trong năm qua khiến cuộc sống người dân càng thêm khốn khó. Xã Sơn Hà là nơi có tỷ lệ hộ nghèo cao, cuộc sống của người dân thiếu thốn vất vả. Khó khăn vẫn đang ngày ngày bủa vây những người dân nơi đây.

Điển hình như gia đình bác Vi Văn Nguyên, bà bị tai biến liệt người 5 năm nay, bác trai bị ung thư cổ, để nuôi con trai đang học lớp 11, 2 lao động chính trong nhà phải làm việc rất vất vả để có thể trang trải cuộc sống hàng ngày.

Hay câu chuyện về gia đình anh Lò Văn Tăng thiếu thốn về cái ăn cái mặc khiến sức khỏe và thể trạng của anh khá yếu, vẫn phải đi làm nuôi cả gia đình và mua thuốc thang chữa bệnh cho bố mẹ bị bệnh nặng.

Để phần nào hỗ trợ người dân nơi đây, ban liên lạc Đồng hương sinh viên Thanh Hóa - Trường ĐH Kinh tế quốc dân sẽ tổ chức chương trình “Sưởi ấm ngày Xuân” trong 2 ngày 3-4/2.

Các sinh viên sẽ tặng 30 suất quà Tết gồm tiền mặt, áo ấm mới, chăn bông cho nhân dân địa phương; gửi tặng bánh chưng cho bà con để đón Tết Mậu Tuất. Tặng 10 học bổng cho các trẻ em nghèo hiếu học tại địa phương.

Cùng đó sẽ phối hợp cùng thanh niên địa phương để tu bổ, cải tạo nhà cửa cho người dân, dọn vệ sinh và trang trí đường làng ngõ xóm,…

Thanh Hùng

Sinh viên ấm lòng khi bất ngờ được chủ nhà trọ tặng quà Tết

Được đối xử tốt khi thuê trọ đã là điều mơ ước, còn được chủ nhà trọ tặng quà Tết là điều mà nhiều sinh viên chỉ biết... tưởng tượng.

Trong quá trình công tác, tôi bỏ ra 2 năm đi học cao học để lấy bằng thạc sĩ và thêm 1,5 năm theo học trung cấp chính trị - hành chính để lấy bằng trung cấp.

Cho đến thời điểm này, tôi đã công tác trong ngành được gần 17 năm và chỉ nhận được mức lương khoảng hơn 7,5 triệu đồng/tháng, đã bao gồm phụ cấp chức vụ.

Để mưu sinh ở TPCHM có mức sống đắt đỏ, tôi đi thỉnh giảng ở trường tư thục. 

Tôi dạy 3 lớp – 14 tiết/tuần (đã bao gồm tiết tăng), dạy 4 buổi thì xong nhiệm vụ, và nhận được tiền lương bằng với mức lương sau 17 năm công tác ở trường công lập.

Các đồng nghiệp của tôi cũng phải thỉnh giảng ở trường tư thục hoặc làm nghề tay trái để thêm thu nhập. Thậm chí có không ít thầy cô bán hàng online, kể cả chạy xe ôm công nghệ sau mỗi giờ lên lớp, vì đồng lương giáo viên quá eo hẹp, nhất là những người có hệ số lương dưới bậc 4.

Tăng hệ số, lương giáo viên vẫn thấp

Ngày 11/11/2022, Quốc hội thông qua Nghị quyết về dự toán ngân sách Nhà nước năm 2023.

Theo đó, từ ngày 01/7/2023 thực hiện tăng lương cơ sở cho cán bộ, công chức, viên chức lên mức 1,8 triệu đồng/tháng (tăng 20,8% so với mức lương cơ sở hiện hành). 

Một số phương tiện truyền thông cho biết, lương giáo viên sẽ tăng mạnh khi Nhà nước tăng mức lương cơ sở. Theo đó, lương giáo viên năm 2023 có thể lên tới gần 20 triệu đồng/tháng.

Tuy nhiên, không có nhiều người đạt được mức lương này. Mà chỉ những giáo viên đã hưởng lương ở bậc cuối cùng và có phụ cấp công tác ở vùng sâu, vùng xa, vùng khó mới có cơ hội.

Với mức lương hiện tại, sau 4 năm giảng dạy, giáo viên có bằng đại học được tăng lương bậc 2 (hệ số 2,67) nhận thu nhập hơn 5 triệu đồng/tháng (chưa trừ bảo hiểm, công đoàn). 

Khi mức lương cơ sở tăng lên 1,8 triệu đồng/tháng, sau khi đã trừ một số khoản như bảo hiểm, công đoàn,… lương giáo viên bậc hai thực nhận là hơn 6 triệu đồng/tháng. 

Sau khi giảng dạy đủ 10 năm, giáo viên THPT hạng ba mới đủ điều kiện tham gia dự thi (xét) thăng hạng hai. 

Nếu được thăng hạng hai, giáo viên cũng chỉ nhận được mức lương khoảng hơn 8 triệu đồng/tháng. Phải thêm 6 năm công tác nữa thì một số ít giáo viên mới đủ điều kiện thi/xét thăng hạng nhất, với hệ số lương 4.40 - tương đương khoảng 12 triệu đồng/tháng kể cả thâm niên.

Xem lại tinh giản biên chế, nhanh chóng cải cách tiền lương 

Mới đây, trên cơ sở đề xuất của Bộ GD-ĐT, Bộ Nội vụ đã giao bổ sung 65.980 biên chế giáo viên trong giai đoạn từ 2022-2026. Riêng năm học 2022-2023, ngành GD được giao bổ sung 27.850 biên chế giáo viên mầm non, phổ thông công lập.

Tuy vậy, theo quy định, đến năm 2026, các địa phương phải tinh giản 10% biên chế. Điều này, theo Bộ trưởng Bộ GD-ĐT Nguyễn Kim Sơn là một nghịch lý. Bởi, dù được giao biên chế nhưng nhiều địa phương không dám tuyển, vì “nhỡ tuyển rồi phải giảm biên chế thì trừ vào ai ?”.

Như thế, vấn đề cần bàn ở đây là, tuyển dụng và tinh giản biên chế, việc nào cần được ưu tiên thực hiện trước? Điều này, liên Bộ Nội vụ và Bộ GD-ĐT nên cùng ngồi lại bàn bạc tính toán và thống nhất rõ ràng.

Có lẽ, việc tinh giản biên chế giáo viên theo kiểu cơ học, cào bằng nhất thiết phải được xem xét lại một cách thấu đáo. 

Tại kỳ họp Quốc hội vừa qua, bà Trần Thị Thanh Hương, đại biểu Quốc hội tỉnh An Giang, đề nghị “Chính phủ xem xét, chỉ đạo việc bảo đảm lực lượng lao động trong ngành giáo dục theo định mức quy định. Với tinh thần có học sinh, có lớp học phải có đủ giáo viên. Cân nhắc thêm việc giảm 10% biên chế, không nên thực hiện cứng nhắc đối với ngành giáo dục”. Đề xuất này của đại biểu tỉnh An Giang là hoàn toàn hợp tình hợp lý.

Bởi lẽ, việc tăng mức lương cơ sở cũng chỉ là giải pháp tạm thời, lương tăng một thì giá cả cũng tăng theo 2-3 lần. 

Vậy nên chăng, Nhà nước cần thực hiện cải cách tiền lương theo Nghị quyết 27-NQ/TW, lương giáo viên ở bậc cao nhất, thì mới phần nào giải được bài toán thiếu giáo viên. 

Bởi, khi thực hiện cải cách tiền lương thì thu nhập của cán bộ, công chức, viên chức sẽ được bổ sung tiền thưởng - quỹ tiền thưởng bằng khoảng 10% tổng quỹ tiền lương của năm.

Thu nhập tốt hơn sẽ tuyển dụng được biên chế giáo viên dễ dàng hơn.

Thanh Thúy

Lương giáo viên hơn 1 tỷ VNĐ/năm, sinh viên sư phạm vẫn không "mặn mà"

Đào tạo đa ngành nghề 

Năm học 2022 - 2023, trường ĐH Gia Định tuyển sinh 17 ngành đào tạo đại trà, trong đó mở thêm 3 ngành học mới gồm: Thương mại điện tử, Quan hệ công chúng, Quản trị dịch vụ du lịch và lữ hành.

Bên cạnh chương trình đại trà, trường mở thêm chương trình đào tạo tài năng nhằm cung cấp nguồn nhân lực chất lượng cho thị trường lao động, đáp ứng nhu cầu xã hội với 5 ngành học gồm: Công nghệ thông tin, Quản trị kinh doanh, Kinh doanh quốc tế, Marketing và Ngôn ngữ Anh.

ThS. LS Trịnh Hữu Chung - Phó Hiệu trưởng GDU cho biết: "Qua nghiên cứu và tìm hiểu, chúng tôi nhận thấy sự phát triển và nhu cầu thị trường lao động của những ngành nghề này rất cao sau 3 năm tới - khi sinh viên trường ĐH Gia Định tốt nghiệp. Đây là những ngành đòi hỏi nguồn nhân lực chất lượng, được đào tạo có lộ trình, giỏi tay nghề, giỏi ngoại ngữ…”.

Với chương trình này, nhà trường tập trung đầu tư về chương trình học, cơ sở vật chất, tạo cơ hội cho sinh viên giao lưu với các doanh nghiệp trong và ngoài nước. Sinh viên được học tăng cường tiếng Anh, học với các doanh nhân, các chuyên gia đầu ngành. Sinh viên được thực tập, trải nghiệm công việc thực tế từ năm nhất. Đây là chương trình mà trường muốn ươm mầm những tài năng và giúp sinh viên xây dựng lộ trình phát triển sự nghiệp của riêng mình khi còn ngồi ở giảng đường đại học.

Học phí hợp lý 

Năm 2022, học phí của trường dao động từ 7,5 - 12,5 triệu đồng/học kỳ tùy ngành học và không tăng trong suốt quá trình học. Mức chi phí này được coi là khá rẻ và dễ tiếp cận với đa số học sinh.

Trả lời về câu hỏi thế nào là “rẻ”, rẻ có đi kèm chất lượng hay không, lãnh đạo nhà trường cho hay, “rẻ” ở đây là xét trong tương quan với học phí các trường đại học tại TP.HCM, không phải trong tương quan giữa chi phí sinh viên bỏ ra và chất lượng đào tạo, dịch vụ giáo dục. 

“Chúng tôi xác định mức học phí rẻ như vậy vì mong muốn không để học phí trở thành rào cản đối với bất kỳ ai. Đồng thời, nhờ sự liên kết và hợp tác doanh nghiệp, trường cũng được các đơn vị hỗ trợ để duy trì mức học phí phù hợp cho sinh viên giúp giảm gánh nặng tài chính cho gia đình”, ông Chung chia sẻ.

“Nhiều người thường có tâm lý cái gì đắt mới tốt. Để mua một món hàng hiệu, người tiêu dùng ngoài việc bỏ tiền cho giá trị thật của sản phẩm còn có các chi phí khác như marketing, bán hàng, thương hiệu… được nhà sản xuất tính vào đó. Trong khi đó, GDU xác định mục tiêu cung cấp điều kiện học tập cho đại đa số học sinh, giúp các bạn tiếp cận giáo dục đại học với chi phí vừa phải nhất nhưng kiến thức và dịch vụ đào tạo sinh viên nhận được vẫn "chất", ThS. LS Trịnh Hữu Chung nhấn mạnh.

Tốt nghiệp sau 3 năm

Chương trình đào tạo của GDU chỉ 3 năm gồm 8 học kỳ với mục đích rút ngắn thời gian học tập để tăng cơ hội việc làm. Đây là một cơ hội lớn dành cho sinh viên GDU. Ra trường sớm cũng đồng nghĩa với việc bạn có cơ hội xin việc làm sớm. Thay vì dành 4 -5 năm để học, bạn có thể rút ngắn quá trình học để đi làm và nắm bắt các cơ hội nghề nghiệp, thu thập được nhiều kinh nghiệm trong công việc. Sinh viên được ưu thế hơn về cả thời gian lẫn kinh nghiệm thực tế góp phần tăng năng lực cạnh tranh so với bạn bè đồng lứa.

Giảng viên "thực chiến"

Điểm đặc biệt tại GDU là giảng viên của trường đồng thời cũng là các chủ doanh nghiệp, có thể vừa dạy vừa hỗ trợ điều kiện kiến tập, thực tập, học bổng cho sinh viên nên chi phí đào tạo giảm đi trong khi sinh viên được tiếp cận thực tế từ rất sớm. Các học phần được tổ chức tại doanh nghiệp không chỉ giúp sinh viên tiếp cận mà còn được thực hành nghề nghiệp, rèn luyện kỹ năng. Việc thực hành của trường được thực hiện qua các buổi học thực tế, trải nghiệm, các chuyến đi thực địa, các buổi đến thực tập kiến tập tại doanh nghiệp. Sinh viên Đại học Gia Định được tham gia kiến tập, thực tập ngay từ năm nhất.

Theo đại diện GDU, tỉ lệ sinh viên ra trường có việc làm cao, sinh viên của trường đạt nhiều giải thưởng sẽ là câu trả lời rõ ràng cho câu "rẻ mà ngon".

Hoạt động trải nghiệm 

Hiện nay, điều doanh nghiệp than phiền ở sinh viên nói chung là còn nhút nhát, chưa tự tin khi tham gia phỏng vấn, khi tìm kiếm cơ hội việc làm, chưa mạnh các kỹ năng như xử lý vấn đề, thuyết phục... Để cải thiện những điều đó, trường tổ chức ngày hội việc làm, sinh viên được doanh nghiệp phỏng vấn. Đó là cách giúp sinh viên tự tin hơn, không ít bạn đã có công việc ngay tại sân trường đại học.

Ngoài ra, để trau dồi các kỹ năng mềm cho sinh viên, trường thường xuyên tổ chức các buổi hội thảo, workshop, chương trình với sự chia sẻ của các diễn giả là các khách mời trong ngành, trong nghề. Qua đó, các bạn học được rất nhiều kiến thức, kỹ năng và có lộ trình chuẩn bị, trau dồi bản thân. Sinh viên cũng được trải nghiệm qua sân chơi, câu lạc bộ, tham quan bảo tàng, kết nghĩa giao lưu với các đơn vị khác.

Doãn Phong

Bao nhiêu đàn ông Trung Quốc vẫn còn muốn nhìn thấy những phụ nữ như thế này nữa? Ảnh: Reuters

Những phụ nữ còn sót lại

Deng là một trong số hơn 100.000 phụ nữ Trung Quốc bị cho là thế hệ tiếp theo của những bà cô không chồng. Theo những người chỉ trích, họ sống khép kín, thiếu hấp dẫn, chỉ quan tâm tới sự nghiệp - những người mà theo một số học giả và quan chức Trung Quốc, họ thậm chí gây ảnh hưởng không tốt tới yếu tố xã hội của nước này khi đặt giáo dục lên trên gia đình.

Bất chấp những thành kiến đó, Deng là một cô gái hay nói, giọng cao và nhẹ. Mái tóc ngắn khiến khuôn mặt cô trông nữ tính hơn. Hiện Deng đang nghiên cứu về điều kiện làm việc ở các nhà máy Trung Quốc với hi vọng cải thiện cuộc sống của công nhân. Một trong những công nhân cô phỏng vấn đã “sốc” khi biết cô đang học lên Tiến sĩ. “Dù là tiến sĩ nhưng cô không hề xấu” – Deng nhắc lại câu nói của anh ta.

Ngày nay, phụ nữ Trung Quốc đang có trình độ hơn bao giờ hết. Nhưng số lượng càng tăng thì những chỉ trích và chế giễu nhắm vào họ ngày càng nhiều. Các chuyên gia về giới cho rằng thật đáng lo ngại khi quan điểm của người Trung Quốc ngày càng bảo thủ ngay cả khi đời sống người dân đang ngày càng giàu hơn và có học thức hơn.

Những thành kiến về nữ nghiên cứu sinh đang ngày một đáng lo ngại ở Trung Quốc khi rất nhiều phụ nữ đang trở thành “shengnu” – “những phụ nữ còn sót lại” – những người đã đến tuổi 27 mà chưa kết hôn. “Phụ nữ chủ yếu bị xem như công cụ sinh sản, sinh con vì lợi ích quốc gia” – bà Leta Hong Fincher, tác giả cuốn “Những phụ nữ còn sót lại: Sự hồi sinh của bất bình đẳng giới ở Trung Quốc” nhận định.

Sự giễu cợt dành cho phụ nữ có bằng tiến sĩ – những người thường chưa học xong cho tới khi 28 tuổi - thì còn cay độc hơn. “Có một sự kỳ thị truyền thông xung quanh những phụ nữ có học vị cao” – bà Fincher nói, đặc biệt là truyền thông xã hội.

Sinh viên trong lễ tốt nghiệp ĐH Phục Đán, Thượng Hải. Ảnh: Reuters

Một chủ đề thảo luận mới đây trên một diễn đàn nổi tiếng của Trung Quốc giật tít: “Nữ tiến sĩ có xấu xa đến mức không thể kết hôn?” “Họ vô tâm, vô đạo đức, thô tục và yếu ớt” – một người dùng Weibo nói.

Theo một khảo sát trên Weibo vào tháng Giêng năm ngoái, có 30% trong số 7.000 người nói rằng họ sẽ không kết hôn với một phụ nữ có bằng tiến sĩ.

Ngoài việc bị gọi là “giới tính thứ ba”, nữ tiến sĩ còn bị gọi là “tu nữ lạnh lùng”, “UFO” (viết tắt của ugly – xấu xí, foolish – ngu ngốc và old – già nua). Ở ĐH Sun Yat Sen (Quảng Châu) mà Deng đang làm nghiên cứu sinh, các sinh viên nam thường ví ký túc xá của những nữ nghiên cứu sinh là Cung Trăng – nơi mà chị Hằng sống trong đơn độc, chỉ có một chú thỏ để làm bạn.

“Sự ngu dốt là đức hạnh của người phụ nữ”

Các cô gái trong buổi ghi hình một chương trình hẹn hò ở Thượng Hải. Ảnh: Reuters

Vào những ngày đầu tiên thành lập nước Cộng hòa nhân dân Trung Hoa, Đảng Cộng sản đã rất tích cực đánh đổ tư tưởng Nho giáo cũ về phụ nữ. Mao Trạch Đông từng kêu gọi phụ nữ “nắm giữ một nửa bầu trời” bằng cách đi học và kiếm việc làm.

Kết quả là, tỷ lệ nữ giới học phổ thông đạt 40% vào năm 1981 – tăng 25% so với năm 1949, trong khi tỷ lệ học đại học tăng từ 20% lên 34% trong cùng kỳ - theo một nghiên cứu năm 1992 của Trung tâm Đông tây (Hawaii). Vào giữa những năm 80, có 90% phụ nữ đi làm.

Kể từ khi Trung Quốc bắt đầu bỏ nền kinh tế bao cấp trong những năm 80 và 90, nhiều doanh nghiệp nhà nước tuyển dụng phụ nữ hơn, cũng là lúc những giá trị bảo thủ bắt đầu quay trở lại. “Có vẻ như quan điểm ‘ngu dốt là đức hạnh của phụ nữ’ đang quay trở lại” – He Yufei, 27 tuổi, một trong những bạn cùng lớp của Deng ở ĐH Hồng Kông trích dẫn câu nói mang hàm ý rằng phụ nữ chỉ nên tập trung vào vai trò làm vợ, làm mẹ.

Một trong những quan điểm chủ đạo là phụ nữ không nên có chức vụ và trình độ cao hơn chồng mình. Theo Louise Edwards – một chuyên gia về giới và văn hóa ở ĐH New South Wales của Australia, sự đổ bộ văn hóa của các bộ phim truyền hình sướt mướt, nhạc pop và phim Hàn Quốc, Nhật Bản – những xã hội có truyền thống bảo thủ, chưa bao giờ đi qua giai đoạn giải phóng phụ nữ mà Trung Quốc đã trải qua – lại tiếp tục củng cố quan điểm này. “Với việc bạn có bằng tiến sĩ, bạn đang là kẻ thò mũi vào hệ thống này” – ông Edwards nói.

Ngoài ra, những định kiến truyền thống có vẻ đang rất tiện cho Chính phủ Trung Quốc trong thời điểm nước này đang phải đối mặt với vấn đề nhân khẩu học. Đến năm 2020, đàn ông Trung Quốc sẽ nhiều hơn phụ nữ ít nhất 24 triệu người – theo Cục Thống kê quốc gia. Một số nhà nghiên cứu cho rằng khái niệm “shengnu” (gái ế) đã được các cán bộ tuyên truyền của nước này dựng lên để buộc phụ nữ phải kết hôn càng sớm càng tốt.

“Chính phủ rất quan tâm tới những người đàn ông bị “dư thừa”, không tìm được vợ. Vì thế, họ buộc những phụ nữ có học thức phải kết hôn” – ông Fincher nói. “Chính phủ Trung Quốc không đề cập chút nào tới việc mất đi những phụ nữ có tiềm năng trong thị trường lao động, và điều đó phản ánh những lo ngại ngắn hạn về sự ổn định xã hội”.

“Họ đã già, giống như những viên ngọc trai vàng”

Sinh viên trong lễ tốt nghiệp ở ĐH Phúc Đán. Ảnh: Reuters

Tiến sĩ là một tấm bằng tương đối mới ở Trung Quốc. Cuối những năm 60, các chương trình sau đại học đều bị cấm trong suốt Cuộc Cách mạng Văn hóa Trung Quốc. Sau đó, tới năm 1982 bằng tiến sĩ mới được cấp lại. Hiện tại, sau khi mở rộng hệ thống giáo dục đại học nhằm vươn tới sự cạnh tranh trên tầm quốc tế, Trung Quốc lại cấp bằng tiến sĩ nhiều hơn bất cứ quốc gia nào. Nước này có 283.810 Tiến sĩ vào năm 2012 – so với 50.977 tiến sĩ của Mỹ cùng năm đó.

Phụ nữ Trung Quốc chiếm một nửa số cử nhân và gần một nửa số Thạc sĩ, tuy nhiên chỉ có 35% tiến sĩ là phụ nữ vào năm 2012 – so với 46% ở Mỹ. Phụ nữ trẻ Trung Quốc vượt trội hơn nam giới đến mức một số trường đại học bắt đầu yêu cầu điểm đầu vào của nữ sinh cao hơn nam sinh.

“Mặc dù phụ nữ học tốt ở đại học nhưng họ thường dừng lại ở bằng thạc sĩ và đó chính là lý do. Một phần là vì định kiến này” – ông Edwards nói.

Không chỉ các blogger vô danh hay các nam sinh đại học là hay nhạo bang phụ nữ học cao. Mới đây, hồi tháng Giêng, Chen Riyuan – một học giả ở Quảng Châu, cũng là một chính trị gia trẻ - đã nói rằng phụ nữ độc thân mà có bằng tiến sĩ thì giống như “sản phẩm hạ giá”.

Liên đoàn Phụ nữ Trung Quốc đã viết trên trang web của hội nhân ngày Quốc tế Phụ nữ năm 2011 rằng: “Khi phụ nữ có bằng Thạc sĩ hoặc tiến sĩ, họ đã già, giống như những viên ngọc trai màu vàng”.

Cũng có một số phụ nữ tin rằng học lên tiến sĩ sẽ làm họ mất cơ hội để ổn định cuộc sống. “Nhiều bạn bè tôi từ bỏ học vị tiến sĩ vì họ nghĩ rằng họ cần có bạn trai” – Meng Ni, một nghiên cứu sinh ở ĐH York, Anh cho biết.

Con đường học thuật bạc bẽo

Mặc dù con đường học thuật khó khăn, song thị trường việc làm quá khắt khe khiến cuộc sống của những phụ nữ chọn con đường này cũng không hề dễ dàng. Họ được trả khoảng 1.000 tệ (khoảng 160 USD)/ tháng, cộng thêm một chút thù lao từ việc làm trợ giảng hoặc quản lý ký túc xá.

Huang Yalan, cô gái 25 tuổi đang làm nghiên cứu sinh ngành truyền thông ở ĐH Thanh Hoa (Bắc Kinh) hiện đang sống trong một phòng ký túc xá nhỏ và dành hầu hết thời gian để nghiền ngẫm các bài viết về lý thuyết truyền thông – đề tài luận án của cô. Cô gặp bạn trai mỗi tháng một lần. Nếu xin được công việc làm giảng viên sau khi tốt nghiệp, cô có thể nhận mức lương khởi điểm từ 3.000 đến 6.000 tệ/ tháng. Và phải mất vài năm đến chục năm cô mới trở thành giáo sư.

He – một tiến sĩ nữ - kể rằng cô từng bị một giáo sư từ chối hướng dẫn vì ông chỉ muốn hướng dẫn nghiên cứu sinh nam. Một trường hợp khác là Carrie, 30 tuổi, tiến sĩ truyền thông ở một trong những đại học hàng đầu Trung Quốc cho biết cô đã bị “sốc” khi câu hỏi đầu tiên mà một nhà tuyển dụng hỏi cô là có định sinh con trong vòng một năm nữa hay không. “Tôi đã rất tức giận nhưng tôi phải kiềm chế”.

Cái gì không có lợi cho nữ tiến sĩ sẽ không có lợi cho Trung Quốc

Tỷ lệ nữ Tiến sĩ và nam Tiến sĩ ở Trung Quốc. Dữ liệu: Bộ Giáo dục Trung Quốc

Không khuyến khích phụ nữ đi làm hoặc học cao sẽ gây bất lợi cho nền kinh tế của bất cứ quốc gia nào, đặc biệt là Trung Quốc. Đất nước này đang phải đối mặt với dân số già đi nhanh chóng và lực lượng lao động dự kiến chỉ còn 10 triệu người trong năm nay. Dân số trong độ tuổi lao động bắt đầu giảm từ năm 2012 – giảm gần 4 triệu người vào năm ngoái. Trong khi 2 người hàng xóm sát cạnh là Nhật Bản và Hàn Quốc – những quốc gia đang gặp vấn đề nhân khẩu học tương tự - thì đang có những chiến dịch cộng đồng nhằm đưa nhiều phụ nữ hơn vào lực lượng lao động, thì Trung Quốc không hề có bất cứ chiến dịch nào.

Kết quả là, tỷ lệ lao động nữ của Trung Quốc – từng là một trong những quốc gia cao nhất thế giới – sụt giảm nghiêm trọng. Tỷ lệ phụ nữ thành thị trong độ tuổi lao động giảm xuống 60,8% vào năm 2010 – so với 77,4% vào năm 1990, vì ngày càng nhiều phụ nữ chọn ở nhà sau khi sinh con.

Trong xếp hạng bình đẳng giới của Diễn đàn kinh tế thế giới, Trung Quốc hiện đứng thứ 87 trong tổng số 142 quốc gia, dưới cả El Salvador, Georgia và Venezuela. Khoảng cách thu nhập cũng lớn hơn: Một nghiên cứu cho thấy từ năm 1995 đến năm 2007, thu nhập của phụ nữ so với thu nhập của nam giới giảm từ 84% xuống còn 74%.

Việc phụ nữ ít khi học cao cũng là lý do giải thích tại sao họ vắng mặt trong giới hoạch định chính sách và sau cùng là trong Chính phủ - nơi mà một nửa số thành viên trong cơ quan có quyền quyết định cao nhất là Ủy ban Thường vụ Bộ Chính trị (PSC) có bằng Tiến sĩ. Tỷ lệ phụ nữ giữ chức Bộ trưởng trở lên vẫn dưới 10% kể từ năm 1982. Chưa có bất cứ phụ nữ nào từng được đề cử vào PSC hay vị trí Bí thư Đảng Cộng sản.

Tuy vậy, các nữ tiến sĩ vẫn đang phấn đấu hết mình

Bất chấp mọi định kiến, các nữ tiến sĩ vẫn nhanh chóng bắt kịp các đồng nghiệp nam. Từ năm 2004 đến năm 2012, tỷ lệ nữ tiến sĩ đã tăng 19 lần.

Trong số hàng chục nghiên cứu sinh đang ngồi chung văn phòng với Deng ở ĐH Hồng Kông, hơn một nửa trong số đó là phụ nữ Trung Quốc. Deng nói rằng cô tin cô và các đồng nghiệp vẫn có ích cho Trung Quốc.

“Tôi nghĩ các nữ nghiên cứu sinh có thể chứng minh một cách sống khác của phụ nữ” – cô nói. “Không phải sống cuộc sống nhờ chồng con hay các anh em trai, mà là chứng minh phụ nữ cũng có thể học cao, độc lập và hạnh phúc”.

• Nguyễn Thảo (Theo QZ)