Trường THCS Trường Phong cung cấp cả bữa trưa và bữa chiều cho học sinh. Một số phụ huynh cho hay sau khi con nhập học thường nói với bố mẹ rằng đồ ăn ở căng tin không ngon và hay gặp các vấn đề sức khoẻ liên quan đường tiêu hoá.

Con gái chị Lý mới nhập học hồi tháng 9 nhưng đã bị tiêu chảy nên phải xin nghỉ ốm để điều trị bệnh. "Trong kỳ nghỉ lễ vừa qua, con tôi không đến trường nên không bị tiêu chảy. Sau khi đi học lại, cháu tiếp tục gặp phải tình trạng này", chị Lý cho hay.

Bên cạnh đó, rất nhiều học sinh đã báo cho phụ huynh và giáo viên về việc các em bị tiêu chảy khi ăn uống ở căng tin của trường trong 2 tuần liền.

Con trai của anh Vương cho biết đồ ăn ở căng tin không ngon và thường rất cay, nước canh có một lớp mỡ nổi lên. Cậu học sinh này còn cho biết các em ngửi thấy mùi hôi của thức ăn và bún bị chua. Tuy nhiên, người bán hàng ở căng tin khẳng định thức ăn vẫn bình thường. Do đó, con trai anh Vương và một số bạn cùng lớp đã mang đồ ăn của riêng mình, thay vì mua ở căng tin.

Chị Lý cũng chia sẻ chỉ riêng trong tháng 9, không tính thời gian con gái nghỉ ốm, chị phải trả tổng cộng gần 500 nhân dân tệ (1,7 triệu đồng) cho các bữa ăn. Anh Vương nói con trai mình thường trả cho mỗi bữa ăn ở căng tin là 14 nhân dân tệ (gần 50.000 đồng). 

"Giá một suất ăn như thế không hề rẻ, đắt hơn so với nhiều trường công lập khác, thậm chí còn cao hơn cả một số trường tư. Tuy nhiên, chúng tôi sẵn sàng trả tiền cho con mình để chúng có thể cảm thấy ngon miệng hơn", anh Vương cho hay.

Ngày 15/10, một số phụ huynh đã đến trường tìm hiểu sự việc nhưng bảo vệ nhà trường ngăn họ vào bên trong. Nhận thấy có điều bất thường, sáng 16/10, các phụ huynh đã vào căng tin và tìm thấy miếng thịt bốc mùi hôi khó chịu.

"Nếu chúng tôi đến muộn hơn một chút thì miếng thịt này sẽ được nấu thành bữa trưa cho bọn trẻ", một phụ huynh chia sẻ. 

Trước khi vụ việc xảy ra, Trường Phong là ngôi trường nổi tiếng có chất lượng đào tạo tốt. Khi vào nhập học, phụ huynh phải đóng khoản phí 22.000 nhân dân tệ (hơn 77 triệu đồng), cộng thêm 7.788 nhân dân tệ (hơn 27 triệu đồng) cho đồng phục, học liệu.

Sáng 17/10, Cục Quản lý và Giám sát thị trường tỉnh Vân Nam cùng phòng giáo dục đã phối hợp điều tra và lực lượng thực thi pháp luật cũng đã thu giữ nguyên liệu của căng tin để tổ chức công tác kiểm tra, truy xuất nguồn gốc. Để phục vụ cho việc điều tra, căng tin của trường đã ngừng phục vụ các bữa ăn.

Nữ sinh qua đời vì chấn thương sọ não sau 2 tháng cha mẹ gửi vào trường huấn luyện

Tối 16/10, phụ huynh của Trường THCS Trường Phong, ở Côn Minh, tỉnh Vân Nam (Trung Quốc) đã phản ánh việc hầu hết con em họ đều bị tiêu chảy sau khi dùng đồ ăn tại căng tin. Nhiều cha mẹ học sinh đã xông vào căng tin trường để kiểm tra và phát hiện những hũ thịt có mùi hôi thối. Ngày sản xuất trên bao bì được cho là năm 2015.

Hình ảnh trong video được lan truyền trên mạng cho thấy một số phụ huynh đang đứng ở khu vực bếp của căng tin. Trên bàn là những chiếc nồi lớn đựng thịt. Một số người đã lấy nắm thịt vụn đưa lên ngửi và nói thịt có mùi rất hôi. 

Trường THCS Trường Phong cung cấp cả bữa trưa và bữa chiều cho học sinh. Một số phụ huynh cho hay sau khi con nhập học thường nói với bố mẹ rằng đồ ăn ở căng tin không ngon và hay gặp các vấn đề sức khoẻ liên quan đường tiêu hoá.

Con gái chị Lý mới nhập học hồi tháng 9 nhưng đã bị tiêu chảy nên phải xin nghỉ ốm để điều trị bệnh. "Trong kỳ nghỉ lễ vừa qua, con tôi không đến trường nên không bị tiêu chảy. Sau khi đi học lại, cháu tiếp tục gặp phải tình trạng này", chị Lý cho hay.

Bên cạnh đó, rất nhiều học sinh đã báo cho phụ huynh và giáo viên về việc các em bị tiêu chảy khi ăn uống ở căng tin của trường trong 2 tuần liền.

Con trai của anh Vương cho biết đồ ăn ở căng tin không ngon và thường rất cay, nước canh có một lớp mỡ nổi lên. Cậu học sinh này còn cho biết các em ngửi thấy mùi hôi của thức ăn và bún bị chua. Tuy nhiên, người bán hàng ở căng tin khẳng định thức ăn vẫn bình thường. Do đó, con trai anh Vương và một số bạn cùng lớp đã mang đồ ăn của riêng mình, thay vì mua ở căng tin.

Chị Lý cũng chia sẻ chỉ riêng trong tháng 9, không tính thời gian con gái nghỉ ốm, chị phải trả tổng cộng gần 500 nhân dân tệ (1,7 triệu đồng) cho các bữa ăn. Anh Vương nói con trai mình thường trả cho mỗi bữa ăn ở căng tin là 14 nhân dân tệ (gần 50.000 đồng). 

"Giá một suất ăn như thế không hề rẻ, đắt hơn so với nhiều trường công lập khác, thậm chí còn cao hơn cả một số trường tư. Tuy nhiên, chúng tôi sẵn sàng trả tiền cho con mình để chúng có thể cảm thấy ngon miệng hơn", anh Vương cho hay.

Ngày 15/10, một số phụ huynh đã đến trường tìm hiểu sự việc nhưng bảo vệ nhà trường ngăn họ vào bên trong. Nhận thấy có điều bất thường, sáng 16/10, các phụ huynh đã vào căng tin và tìm thấy miếng thịt bốc mùi hôi khó chịu.

"Nếu chúng tôi đến muộn hơn một chút thì miếng thịt này sẽ được nấu thành bữa trưa cho bọn trẻ", một phụ huynh chia sẻ. 

Trước khi vụ việc xảy ra, Trường Phong là ngôi trường nổi tiếng có chất lượng đào tạo tốt. Khi vào nhập học, phụ huynh phải đóng khoản phí 22.000 nhân dân tệ (hơn 77 triệu đồng), cộng thêm 7.788 nhân dân tệ (hơn 27 triệu đồng) cho đồng phục, học liệu.

Sáng 17/10, Cục Quản lý và Giám sát thị trường tỉnh Vân Nam cùng phòng giáo dục đã phối hợp điều tra và lực lượng thực thi pháp luật cũng đã thu giữ nguyên liệu của căng tin để tổ chức công tác kiểm tra, truy xuất nguồn gốc. Để phục vụ cho việc điều tra, căng tin của trường đã ngừng phục vụ các bữa ăn.

Nữ sinh qua đời vì chấn thương sọ não sau 2 tháng cha mẹ gửi vào trường huấn luyện

Trên blog mới nhất, Google thông báo sẽ loại bỏ các liên kết dẫn đến tin tức trên Google Search và sản phẩm khác của hãng tin tức tại Canada một khi Đạo luật C-18 có hiệu lực. Như vậy, Google đã tham gia cùng Meta trong việc tuyên bố chặn truy cập tin tức với người dùng Canada vì Đạo luật C-18. Đây là diễn biến mới nhất trong cuộc đụng độ kéo dài nhiều năm giữa các nền tảng công nghệ và nhà xuất bản tin tức toàn cầu liên quan đến chia sẻ doanh thu quảng cáo với báo chí.

Ngành truyền thông Canada khiếu nại lên nhà chức trách và muốn quản lý doanh nghiệp công nghệ chặt hơn, ngăn chặn họ đẩy báo chí ra khỏi thị trường quảng cáo trực tuyến.

“Chúng tôi đã thông báo cho chính phủ khi luật có hiệu lực, chúng tôi không may sẽ phải gỡ bỏ liên kết dẫn đến tin tức Canada từ sản phẩm Tìm kiếm, Tin tức và Khám phá tại Canada”,Google viết trên blog.

Google lập luận, cái gọi là “thuế liên kết” (link tax) sẽ phá vỡ thế giới web khi thiết lập một mức giá cho mỗi liên kết thay vì khuyến khích các công ty chia sẻ miễn phí. Từ đầu năm nay, Google đã thử nghiệm hạn chế nội dung tin tức với dưới 4% người dùng Canada để đánh giá phản hồi.

Đạo luật C-18 buộc các nền tảng như Facebook và Google đàm phán các thỏa thuận thương mại và trả tiền cho nội dung của các nhà xuất bản tin tức. Thủ tướng Canada Justin Trudeau từng nhận xét công ty công nghệ đang sử dụng chiến thuật gây áp lực để không phải trả tiền cho tin tức.

Trả lời phóng viên hồi đầu tháng này, ông gọi hành vi thà chặn người dân Canada truy cập tin tức địa phương còn hơn trả mức chi phí hợp lý của các “gã khổng lồ” Internet là “vấn đề thực sự”.“Họ sử dụng các chiến thuật bắt nạt để cố gắng đạt được mục đích, nó sẽ không có hiệu quả”,Thủ tướng Trudeau khẳng định.

Google và Facebook từng dùng chiêu này khi Australia thông qua dự luật buộc hai hãng trả tiền cho báo chí để chia sẻ tin tức năm 2021. Dù vậy, sau khi luật được sửa đổi, hai bên đã đạt thỏa thuận.

Trên blog mới nhất, Google thông báo sẽ loại bỏ các liên kết dẫn đến tin tức trên Google Search và sản phẩm khác của hãng tin tức tại Canada một khi Đạo luật C-18 có hiệu lực. Như vậy, Google đã tham gia cùng Meta trong việc tuyên bố chặn truy cập tin tức với người dùng Canada vì Đạo luật C-18. Đây là diễn biến mới nhất trong cuộc đụng độ kéo dài nhiều năm giữa các nền tảng công nghệ và nhà xuất bản tin tức toàn cầu liên quan đến chia sẻ doanh thu quảng cáo với báo chí.

Ngành truyền thông Canada khiếu nại lên nhà chức trách và muốn quản lý doanh nghiệp công nghệ chặt hơn, ngăn chặn họ đẩy báo chí ra khỏi thị trường quảng cáo trực tuyến.

“Chúng tôi đã thông báo cho chính phủ khi luật có hiệu lực, chúng tôi không may sẽ phải gỡ bỏ liên kết dẫn đến tin tức Canada từ sản phẩm Tìm kiếm, Tin tức và Khám phá tại Canada”,Google viết trên blog.

Google lập luận, cái gọi là “thuế liên kết” (link tax) sẽ phá vỡ thế giới web khi thiết lập một mức giá cho mỗi liên kết thay vì khuyến khích các công ty chia sẻ miễn phí. Từ đầu năm nay, Google đã thử nghiệm hạn chế nội dung tin tức với dưới 4% người dùng Canada để đánh giá phản hồi.

Đạo luật C-18 buộc các nền tảng như Facebook và Google đàm phán các thỏa thuận thương mại và trả tiền cho nội dung của các nhà xuất bản tin tức. Thủ tướng Canada Justin Trudeau từng nhận xét công ty công nghệ đang sử dụng chiến thuật gây áp lực để không phải trả tiền cho tin tức.

Trả lời phóng viên hồi đầu tháng này, ông gọi hành vi thà chặn người dân Canada truy cập tin tức địa phương còn hơn trả mức chi phí hợp lý của các “gã khổng lồ” Internet là “vấn đề thực sự”.“Họ sử dụng các chiến thuật bắt nạt để cố gắng đạt được mục đích, nó sẽ không có hiệu quả”,Thủ tướng Trudeau khẳng định.

Google và Facebook từng dùng chiêu này khi Australia thông qua dự luật buộc hai hãng trả tiền cho báo chí để chia sẻ tin tức năm 2021. Dù vậy, sau khi luật được sửa đổi, hai bên đã đạt thỏa thuận.

Mấy hôm nay, trên mạng lan truyền hình chụp một cái công văn của Phòng Giáo dục Quận 12, TP.HCM, về việc lấy ý kiến cho Dự thảo Luật Đất đai, gạch chân màu đỏ dòng gửi các “nhóm trẻ, lớp mẫu giáo, lớp mầm non”… Bức ảnh làm dấy lên một làn sóng châm biếm, chỉ trích đơn vị này làm sai chức trách. Đáng nói là, nếu được đọc toàn văn văn bản đó, chúng ta sẽ thấy một sự thật hoàn toàn khác. Người được lấy ý kiến cụ thể vẫn là người lớn, gồm các cán bộ quản lý, giáo viên, nhân viên, nhà đầu tư… Điều hết sức bình thường.

Bức ảnh cắt xén trên được gọi là “một nửa sự thật”, một thủ thuật thao túng tâm lý tinh vi của những kẻ tung tin giả (fake news). Cái trò này sẽ khó lừa được người khác, nếu trước đó không có một “sự thật” khác, là buổi lấy ý kiến cho Dự thảo Luật Đất đai của học sinh phổ thông cơ sở Lương Yên (Hà Nội), do Hội Bảo vệ quyền trẻ em Việt Nam thực hiện. Kẻ tung tin giả sẽ thành công nếu nó thật giả lẫn lộn, đánh trúng tâm lý định kiến đã thành hình trong một bộ phận công chúng.

Trong báo cáo khoa học năm 2018 với tiêu đề“Sự lan truyền của tin tức đúng và sai trên nền tảng trực tuyến”, các tác giả Vosoughi, Roy và Aral chỉ ra rằng, tin giả có khả năng được đăng lại cao hơn 70% và lan truyền xa hơn, nhanh hơn, sâu hơn và rộng hơn so với tin thật trong tất cả các loại thông tin. Một phân tích từ CNN cũng nói rằng tin giả và tin không được kiểm chứng lại là những thông tin nhận được sự lan tỏa mạnh mẽ nhất. Viện Công nghệ Massachusetts (MIT) còn chỉ ra rằng tin thật mất thời gian lâu hơn 6 lần so với tin giả để đến được với 1500 người dùng mạng; tin thật ít khi có trên 1000 lượt chia sẻ, trong khi không ít tin giả có tới 100.000 lượt chia sẻ. Năm 2019, một báo cáo của CIGI-Ipsos Global Survey cho biết có đến 44% đáp viên thừa nhận họ đã từng bị lừa bởi fake news, và 40% nói rằng họ mất niềm tin vào truyền thông vì tin giả.

Đó là một thực trạng đáng báo động của văn hoá số, một thuật ngữ chỉ thái độ và cách ứng xử của chúng ta trên internet và các nền tảng mạng xã hội. Dường như con người càng ngày càng tỏ ra hời hợt trong cách tiếp cận thông tin. Cơn lốc thông tin tràn ngập trên mạng xã hội khiến người ta ít chịu tìm hiểu kỹ những nội dung họ được đọc lướt qua. Lượng thông tin quá nhiều đến mức độ con người không thể hấp thụ, nên mất dần khả năng hiểu thấu đáo sự việc, hiện tượng. Đọc một dòng tiêu đề, người ta tự cho là đã hiểu toàn bộ nội dung bài báo, và sẵn sàng bày tỏ thái độ một cách kích động theo cách hiểu của họ.

Chỉ vài ngày trước, tiêu đề một bài báo trích dẫn câu nói của PGS, TS Nguyễn Ngọc Anh, Giảng viên Học viện Báo chí và Tuyên truyền, đã trở thành cái cớ để mạng xã hội lên đồng: “Tôi đã “đọc” báo Phụ nữ Việt Nam từ khi còn chưa biết chữ”. Người ta cũng đua nhau chia sẻ bức hình chụp lại phần tiêu đề bài báo, với bức ảnh chân dung của vị tiến sỹ, kèm theo những lời bình luận khiếm nhã, nhạo báng ông. Tất nhiên, tất cả bọn họ chưa bao giờ đọc hết bài báo, nên chưa bao giờ biết rằng thực ra ông kể về kỷ niệm thơ ấu được người lớn đọc cho nghe như thế nào.

Tác giả Heather Satterfield, viết trên trang sysomos.com rằng, biển thông tin dồn dập trên mạng xã hội, khả năng thao túng thông tin bằng sự mơ hồ của thật giả, cùng với đủ loại tin đồn, tin giả, thuyết âm mưu… được thuật toán thông minh đánh trúng đích đối tượng mục tiêu, đều có thể tác động tiêu cực đến chính trị và xã hội. Sự lan truyền nhanh chóng của tin giả và thông tin sai lệch trên các nền tảng số có thể gây ra những hậu quả nghiêm trọng. Trước hết, đó là sự mất niềm tin vào báo chí, phá hoại tiến trình dân chủ, là nền tảng cho các thuyết âm mưu có hại và ngôn từ kích động thù địch, truyền bá thứ khoa học sai lệch hoặc mất uy tín…

Cũng không nên đổ lỗi hoàn toàn cho công chúng. Báo chí nhiều khi cũng là tác nhân gây ra những hiểu nhầm với cách đưa tin thiếu đầy đủ hoặc giật tít câu view, làm sai lệch bản chất sự thật. Mới đây, mạng xã hội được phen xôn xao với tiêu đề bản tin “Chủ chuỗi Kichi- Kichi, Gogi... chấm dứt hoạt động của 39 chi nhánh”, mà thực ra, câu chuyện là họ chỉ tái cấu trúc, đóng chi nhánh ở các tỉnh và chuyển quyền quản lý các cửa hàng về một vài chi nhánh lớn.

Hậu quả tất yếu của thói giật tít câu view là người đọc bị nhầm lẫn giữa sự thật với quá nhiều phiên bản méo mó của sự thật. Điều nguy hiểm là, người ta thường xuyên nhầm tưởng cái niềm tin được hình thành từ những thông tin sai lệch là chân lý, và họ sẵn sàng sử dụng các kênh truyền thông cá nhân để chia sẻ, lan truyền và thuyết phục người khác với niềm tin đó. Trang Thinkibility.com nói rằng, “chúng ta đang sống trong một kỷ nguyên hậu sự thật mới và đáng sợ, chúng ta bị bao quanh bởi sự dối trá và hư cấu”.

Vậy, chúng ta cần có thái độ như thế nào với thông tin trên mạng, hay nói đúng hơn là chúng ta nên xây dựng cho mình một văn hoá số ra sao? Có một câu nói đùa rằng, trước đây chúng ta đọc báo để hiểu biết, còn bây giờ chúng ta phải hiểu biết mới đọc được báo. Nên hiểu “báo” ở đây là truyền thông nói chung, và “hiểu biết” ở đây là năng lực miễn nhiễm với tin giả, tin sai lệch, thiếu chính xác.

Trong nhiều lần chia sẻ trên các diễn đàn khác nhau, tôi từng nói rằng khả năng kiềm chế của con người trước cái ham muốn nhanh chóng chia sẻ, post một thông tin mình mới nghe, thể hiện cái quyền lực của cá nhân mình, hoặc chỉ để thể hiện rằng mình cũng là một phần nhanh nhạy trong cuộc, là điều gì đó khá khó khăn trong cuộc đua thông tin trên mạng xã hội. Trên thực tế, để có thể miễn nhiễm với tin giả, tin sai thì cần giảm tốc độ “like”, “comment” hoặc “share”, thận trọng kiểm tra xem thông tin đó từ nguồn tin đáng tin cậy nào không, có nguồn nào khác cũng đăng tải thông tin tương tự hay không, điều mình nghe hay đọc được có phải là toàn bộ sự thật hay không. Cũng có thể, đi sâu hơn nữa, chúng ta phải xem thông tin đó có lợi cho ai, có mâu thuẫn với quyền lợi của số đông hay không. Bất cứ nghi ngờ nào cũng có thể là dấu hiệu cho thấy cần kiểm chứng thông tin trước khi tương tác với nó.

Bên cạnh đó, vai trò của báo chí và truyền thông là hết sức quan trọng. Trong kỷ nguyên của mạng xã hội, trí tuệ nhân tạo, ChatGPT, đưa thông tin nhanh và hay chưa phải là yếu tố nên được ưu tiên hàng đầu, mà đúng, chính xác và không bị hiểu sai lệch mới là điều kiện tiên quyết. “Trong một thế giới của định kiến và thiên vị, có lẽ thách thức lớn nhất đối với các nhà báo là sống theo nhiệm vụ trần thuật công bằng và cân bằng”. Stefanie Chernow viết như vậy trong bài “Báo chí có đạo đức trong hành động: Chống lại sự thiên vị và phân biệt đối xử”, đăng từ năm 2013, trên trang Ethical Journalism Network.

Lê Quốc Vinh,Chủ tịch Le Group of Companies

Lời toà soạn:Việc vội vã chia sẻ những thông tin cắt ghép, chưa được kiểm chứng khiến cho mạng xã hội xuất hiện nhiều thông tin không chính xác, thậm chí là lan truyền tin giả. Báo VietNamNet gửi tới độc giả bài viết của ông Lê Quốc Vinh, Chủ tịch Le Group of Companies nói về câu chuyện văn hoá số hiện nay.

Mấy hôm nay, trên mạng lan truyền hình chụp một cái công văn của Phòng Giáo dục Quận 12, TP.HCM, về việc lấy ý kiến cho Dự thảo Luật Đất đai, gạch chân màu đỏ dòng gửi các “nhóm trẻ, lớp mẫu giáo, lớp mầm non”… Bức ảnh làm dấy lên một làn sóng châm biếm, chỉ trích đơn vị này làm sai chức trách. Đáng nói là, nếu được đọc toàn văn văn bản đó, chúng ta sẽ thấy một sự thật hoàn toàn khác. Người được lấy ý kiến cụ thể vẫn là người lớn, gồm các cán bộ quản lý, giáo viên, nhân viên, nhà đầu tư… Điều hết sức bình thường.

Bức ảnh cắt xén trên được gọi là “một nửa sự thật”, một thủ thuật thao túng tâm lý tinh vi của những kẻ tung tin giả (fake news). Cái trò này sẽ khó lừa được người khác, nếu trước đó không có một “sự thật” khác, là buổi lấy ý kiến cho Dự thảo Luật Đất đai của học sinh phổ thông cơ sở Lương Yên (Hà Nội), do Hội Bảo vệ quyền trẻ em Việt Nam thực hiện. Kẻ tung tin giả sẽ thành công nếu nó thật giả lẫn lộn, đánh trúng tâm lý định kiến đã thành hình trong một bộ phận công chúng.

Trong báo cáo khoa học năm 2018 với tiêu đề“Sự lan truyền của tin tức đúng và sai trên nền tảng trực tuyến”, các tác giả Vosoughi, Roy và Aral chỉ ra rằng, tin giả có khả năng được đăng lại cao hơn 70% và lan truyền xa hơn, nhanh hơn, sâu hơn và rộng hơn so với tin thật trong tất cả các loại thông tin. Một phân tích từ CNN cũng nói rằng tin giả và tin không được kiểm chứng lại là những thông tin nhận được sự lan tỏa mạnh mẽ nhất. Viện Công nghệ Massachusetts (MIT) còn chỉ ra rằng tin thật mất thời gian lâu hơn 6 lần so với tin giả để đến được với 1500 người dùng mạng; tin thật ít khi có trên 1000 lượt chia sẻ, trong khi không ít tin giả có tới 100.000 lượt chia sẻ. Năm 2019, một báo cáo của CIGI-Ipsos Global Survey cho biết có đến 44% đáp viên thừa nhận họ đã từng bị lừa bởi fake news, và 40% nói rằng họ mất niềm tin vào truyền thông vì tin giả.

Đó là một thực trạng đáng báo động của văn hoá số, một thuật ngữ chỉ thái độ và cách ứng xử của chúng ta trên internet và các nền tảng mạng xã hội. Dường như con người càng ngày càng tỏ ra hời hợt trong cách tiếp cận thông tin. Cơn lốc thông tin tràn ngập trên mạng xã hội khiến người ta ít chịu tìm hiểu kỹ những nội dung họ được đọc lướt qua. Lượng thông tin quá nhiều đến mức độ con người không thể hấp thụ, nên mất dần khả năng hiểu thấu đáo sự việc, hiện tượng. Đọc một dòng tiêu đề, người ta tự cho là đã hiểu toàn bộ nội dung bài báo, và sẵn sàng bày tỏ thái độ một cách kích động theo cách hiểu của họ.

Chỉ vài ngày trước, tiêu đề một bài báo trích dẫn câu nói của PGS, TS Nguyễn Ngọc Anh, Giảng viên Học viện Báo chí và Tuyên truyền, đã trở thành cái cớ để mạng xã hội lên đồng: “Tôi đã “đọc” báo Phụ nữ Việt Nam từ khi còn chưa biết chữ”. Người ta cũng đua nhau chia sẻ bức hình chụp lại phần tiêu đề bài báo, với bức ảnh chân dung của vị tiến sỹ, kèm theo những lời bình luận khiếm nhã, nhạo báng ông. Tất nhiên, tất cả bọn họ chưa bao giờ đọc hết bài báo, nên chưa bao giờ biết rằng thực ra ông kể về kỷ niệm thơ ấu được người lớn đọc cho nghe như thế nào.

Tác giả Heather Satterfield, viết trên trang sysomos.com rằng, biển thông tin dồn dập trên mạng xã hội, khả năng thao túng thông tin bằng sự mơ hồ của thật giả, cùng với đủ loại tin đồn, tin giả, thuyết âm mưu… được thuật toán thông minh đánh trúng đích đối tượng mục tiêu, đều có thể tác động tiêu cực đến chính trị và xã hội. Sự lan truyền nhanh chóng của tin giả và thông tin sai lệch trên các nền tảng số có thể gây ra những hậu quả nghiêm trọng. Trước hết, đó là sự mất niềm tin vào báo chí, phá hoại tiến trình dân chủ, là nền tảng cho các thuyết âm mưu có hại và ngôn từ kích động thù địch, truyền bá thứ khoa học sai lệch hoặc mất uy tín…

Cũng không nên đổ lỗi hoàn toàn cho công chúng. Báo chí nhiều khi cũng là tác nhân gây ra những hiểu nhầm với cách đưa tin thiếu đầy đủ hoặc giật tít câu view, làm sai lệch bản chất sự thật. Mới đây, mạng xã hội được phen xôn xao với tiêu đề bản tin “Chủ chuỗi Kichi- Kichi, Gogi... chấm dứt hoạt động của 39 chi nhánh”, mà thực ra, câu chuyện là họ chỉ tái cấu trúc, đóng chi nhánh ở các tỉnh và chuyển quyền quản lý các cửa hàng về một vài chi nhánh lớn.

Hậu quả tất yếu của thói giật tít câu view là người đọc bị nhầm lẫn giữa sự thật với quá nhiều phiên bản méo mó của sự thật. Điều nguy hiểm là, người ta thường xuyên nhầm tưởng cái niềm tin được hình thành từ những thông tin sai lệch là chân lý, và họ sẵn sàng sử dụng các kênh truyền thông cá nhân để chia sẻ, lan truyền và thuyết phục người khác với niềm tin đó. Trang Thinkibility.com nói rằng, “chúng ta đang sống trong một kỷ nguyên hậu sự thật mới và đáng sợ, chúng ta bị bao quanh bởi sự dối trá và hư cấu”.

Vậy, chúng ta cần có thái độ như thế nào với thông tin trên mạng, hay nói đúng hơn là chúng ta nên xây dựng cho mình một văn hoá số ra sao? Có một câu nói đùa rằng, trước đây chúng ta đọc báo để hiểu biết, còn bây giờ chúng ta phải hiểu biết mới đọc được báo. Nên hiểu “báo” ở đây là truyền thông nói chung, và “hiểu biết” ở đây là năng lực miễn nhiễm với tin giả, tin sai lệch, thiếu chính xác.

Trong nhiều lần chia sẻ trên các diễn đàn khác nhau, tôi từng nói rằng khả năng kiềm chế của con người trước cái ham muốn nhanh chóng chia sẻ, post một thông tin mình mới nghe, thể hiện cái quyền lực của cá nhân mình, hoặc chỉ để thể hiện rằng mình cũng là một phần nhanh nhạy trong cuộc, là điều gì đó khá khó khăn trong cuộc đua thông tin trên mạng xã hội. Trên thực tế, để có thể miễn nhiễm với tin giả, tin sai thì cần giảm tốc độ “like”, “comment” hoặc “share”, thận trọng kiểm tra xem thông tin đó từ nguồn tin đáng tin cậy nào không, có nguồn nào khác cũng đăng tải thông tin tương tự hay không, điều mình nghe hay đọc được có phải là toàn bộ sự thật hay không. Cũng có thể, đi sâu hơn nữa, chúng ta phải xem thông tin đó có lợi cho ai, có mâu thuẫn với quyền lợi của số đông hay không. Bất cứ nghi ngờ nào cũng có thể là dấu hiệu cho thấy cần kiểm chứng thông tin trước khi tương tác với nó.

Bên cạnh đó, vai trò của báo chí và truyền thông là hết sức quan trọng. Trong kỷ nguyên của mạng xã hội, trí tuệ nhân tạo, ChatGPT, đưa thông tin nhanh và hay chưa phải là yếu tố nên được ưu tiên hàng đầu, mà đúng, chính xác và không bị hiểu sai lệch mới là điều kiện tiên quyết. “Trong một thế giới của định kiến và thiên vị, có lẽ thách thức lớn nhất đối với các nhà báo là sống theo nhiệm vụ trần thuật công bằng và cân bằng”. Stefanie Chernow viết như vậy trong bài “Báo chí có đạo đức trong hành động: Chống lại sự thiên vị và phân biệt đối xử”, đăng từ năm 2013, trên trang Ethical Journalism Network.

Lê Quốc Vinh,Chủ tịch Le Group of Companies