Chia sẻ với PV VietNamNet, ông Thọ cho rằng nhiều người đang hiểu sai về hệ thống đào tạo trường chuyên khi lấy một vài điển hình xấu để đưa ra cái nhìn tổng thể. “Những trường chuyên đào tạo ra học sinh giỏi, nhưng giỏi không phải chỉ một môn mà giỏi toàn diện. Bởi những học sinh đã giỏi thì cái gì các em cũng muốn tìm hiểu. Cơ bản là trường có định hướng học sinh đáp ứng yêu cầu hay không mà thôi”, ông Thọ nêu quan điểm.

Ông Thọ chia sẻ: “Có thể thấy không phải vô cớ mà những cuộc thi trí tuệ, kiến thức toàn diện cho học sinh THPT như Đường lên đỉnh Olympia, hầu hết các thí sinh vào chung kết đều đến từ các trường chuyên”.

Theo ông Thọ, ngoài việc đào tạo mũi nhọn, các trường chuyên cũng rất chú trọng hướng tới việc đào tạo học sinh phát triển toàn diện. Dẫn chứng ngay ở Trường THPT Chuyên Lê Hồng Phong, điều này thể hiện rõ nhất ở việc trường hiện quan tâm nhất đến việc đào tạo ngoại ngữ cho học sinh, một điểm được xác định là điểm yếu của các học sinh tỉnh lẻ.

“Tiếc là các học sinh trường chuyên đặc biệt ở các địa phương như chúng tôi thì ngoại ngữ còn kém. Có tình trạng là các em đúng là học sinh giỏi, thậm chí tốt nghiệp vào ngoại thương, kinh tế,… những trường top đầu của Việt Nam nhưng ra trường vẫn thất nghiệp”.

Do đó, trường xác định hướng cần khắc phục là nâng cao năng lực ngoại ngữ của học sinh. Để làm được điều này, 3 năm nay, trường này liên kết hợp tác với một số trung tâm tiếng Anh. Một mặt tập trung vào việc đào tạo, bồi dưỡng giáo viên tiếng Anh và giáo viên dạy các bộ môn khoa học tự nhiên bằng tiếng Anh. Mặt khác tăng cường các giờ học với giáo viên bản ngữ.

“Chương trình giáo viên Việt và nước ngoài sẽ được đồng bộ vào với nhau. Giáo viên nước ngoài mạnh về khả năng nghe nói thì dạy về cái đó. Giáo viên Việt tập trung dạy về ngữ pháp và viết luận cho học sinh”.

Cũng vì vậy mà theo ông Thọ, nhiều năm trở lại đây khả năng tiếng anh học sinh đã có những tiến bộ vượt trội. “Năm trước điểm ngoại ngữ bình quân thi THPT quốc gia của học sinh trường trên 7, năm vừa rồi là trên 6,5. Đến thời điểm này, số lượng học sinh của trường giỏi ngoại ngữ là tương đối đông”.

Ông Vũ Đức Thọ, Hiệu trưởng Trường THPT Chuyên Lê Hồng Phong, Nam Định.

Ông Thọ cho rằng, để có thể phát triển được hệ thống trường chuyên, khâu quan trọng nhất vẫn là giáo viên. “Tăng cường bồi dưỡng giáo viên là khâu quan trọng nhất, có thể nói làm tốt khâu đào tạo giáo viên thì kết quả chất lượng sẽ lên. Đây là một trong số những hoạt động quan trọng nhất cần phải làm”.

Theo ông Thọ, lực lượng giáo viên trẻ kế cận là rất cần thiết bởi lực lượng cao tuổi hoặc sắp nghỉ hưu hoặc đến độ tuổi không chịu được áp lực dạy chuyên. “Chúng tôi định hướng thay đổi đội ngũ kế cận. Vì vậy phải xây dựng được một khung chương trình đồng bộ để đội trẻ sẽ dựa vào khung chương trình đấy để biết phải dạy cái gì, làm được gì thì sẽ thực hiện được tốt. Nếu không, có thể người ta có thể rất giỏi, nhiệt huyết nhưng không biết nên làm theo hướng nào. Việc xây dựng chương trình khung là để phục vụ trực tiếp cho đối tượng bổ sung vào đội ngũ chuyên.

Dựa trên khung chương trình chung, trường cũng có thể yêu cầu tất cả các giáo viên hiện có tự viết bài giảng và trong vài năm sẽ có hệ thống bài giảng riêng phục vụ trực tiếp cho công tác giảng dạy của trường. “Ngoài ra, để nâng cao chất lượng, chúng tôi yêu cầu bắt buộc hàng năm giáo viên phải có đề tài nghiên cứu. Việc này để đánh giá khả năng tự học và tự nghiên cứu của từng giáo viên”.

Cần có cơ chế động viên học sinh giỏi

Cũng xác định giáo viên chính là yếu tố tiên quyết đến việc thành công của hệ thống đào tạo chuyên, bà Đỗ Thị Hòa, Hiệu trưởng Trường THPT Chuyên Trần Phú (Hải Phòng) lo lắng hiện thiếu nguồn tuyển mới.

Bà Đỗ Thị Hòa, Hiệu trưởng Trường THPT Chuyên Trần Phú, Hải Phòng.

“Giờ có ai vào sư phạm đâu, thậm chí trong những em đội tuyển tham dự thi học sinh giỏi chỉ đếm trên đầu ngón tay số vào ngành sư phạm. Nếu có thì chủ yếu là các môn thuộc khoa học xã hội. Còn khoa học tự nhiên thì rất ít các em bước vào ngành sư phạm để trở thành các thầy cô”. Bà Hòa thực sự lo lắng bởi tính chất của hệ chuyên đòi hỏi các thầy cô phải có nền tảng đào tạo rất tốt. “Hiện nay trường chúng tôi có 3 thầy giáo chuyên Toán và đang rất muốn tuyển thêm một sinh viên giỏi. Nhưng 2 năm nay không có một hồ sơ nào. Ngành sư phạm giờ dư rất nhiều, nhưng thật sự xuất sắc, đáp ứng được yêu cầu, có tố chất, tiềm năng dạy chuyên thì với các bộ môn khoa học tự nhiên không phải nhiều”, bà Hòa nêu thực tế.

Ngoài ra, theo bà Hòa, để có thể khuyến khích được công tác đào tạo chuyên, cần có cơ chế đặc biệt cho những học sinh giỏi. Cụ thể, Bộ GD-ĐT cần xây dựng một cơ chế động viên đối với học sinh giỏi quốc gia. “Mỗi năm, mỗi trường chuyên chỉ có một đội tuyển thi học sinh giỏi quốc gia từ 8-10 em ở mỗi bộ môn. Những học sinh này phải mất từ 11-12 năm phấn đấu, rèn luyện để trở thành thành viên của đội tuyển tham dự thi học sinh giỏi quốc gia. Nhưng theo cơ chế thì chỉ khoảng 50% số này có giải. Trong đó có cả giải Khuyến khích, thế nhưng diện tuyển thẳng cũng chỉ từ giải Ba trở lên. Rõ ràng số lượng được ưu tiên này rất hạn chế bởi tính tổng mỗi tỉnh cũng chỉ khoảng 100 em. Số có giải thì không nói, nhưng số còn lại thì như chỉ tham gia một cuộc chơi mà không được một quyền lợi gì. Trong khi, để được trở thành người chơi của cuộc chơi đó phải đầu tư nhiều công sức, đâu phải là ăn may. Chưa kể, khi không đạt giải, quay về ôn thi đại học, có khi các em lại đuối hơn so với các bạn không dành nhiều tâm huyết cho việc vào được đội tuyển”, bà Hòa nói.

Điều này dẫn đến nảy sinh thực tế nhiều trường chuyên mà ngay Trường THPT chuyên Trần Phú, nhiều bộ môn rất khó khăn trong việc động viên học sinh tham dự đội tuyển học sinh giỏi quốc gia. Đây là cái khó trong việc đào tạo và phát triển các trường chuyên.

Bà Hòa cũng đề xuất cần phải có sự động viên, cơ chế khích lệ hợp lý với bất kỳ học sinh nào vào được đội tuyển thi học sinh giỏi quốc gia của địa phương đó. Có thể là có một chứng nhận và phải được cộng điểm thi đại học môn học đó khi học sinh tham gia thi đại học.

“Như vậy các em học sinh giỏi khi bước vào đội tuyển đã cảm thấy có được một vinh dự. Và tại sao với học sinh giỏi, chúng ta lại khắt khe đến thế?, bà Hòa nói.

• Thanh Hùng

PGS. TS Nguyễn Kim Sơn, Giám đốc ĐHQGHN đã khẳng định như vậy trong bài phát biểu “GS Nguyễn Văn Đạo – người mở đường tự chủ đại học” tại hội thảo được tổ chức sáng nay, nhân 10 năm ngày mất của cố GS Nguyễn Văn Đạo.

PGS. TS. Nguyễn Kim Sơn, Giám đốc ĐHQGHN phát biểu tại hội thảo sáng 9/12. Ảnh: Lê Văn.

Tự chủ đại học là giá trị giống như tự do, bình đẳng

Dành cho vị giám đốc sáng nghiệp của ĐHQGHN những lời tri ân tốt đẹp nhất, ông Nguyễn Kim Sơn dẫn lại đánh giá của một viện sĩ Viện Hàn lâm Khoa học Ukraina, khẳng định: GS Nguyễn Văn Đạo không chỉ tiêu biểu cho nền khoa học Việt Nam mà còn là đại diện chân chính cho đất nước mình trong nền khoa học thế giới.

Theo ông Sơn việc đặt vấn đề thảo luận về quản trị đại học, trong đó trung tâm là tự chủ đại học để kỷ niệm GS Nguyễn Văn Đạo là bởi đây là vấn đề hết sức hệ trọng, bởi đó chính là lý do ra đời của VNU, là đóng góp của GS VS Nguyễn Văn Đạo, là vấn đề mà Ông khởi động nó từ 20 năm về trước, nhưng tới ngày hôm nay nó vẫn đang là vấn đề nóng.

“Nó hiện đang là tâm điểm của vấn đề thảo luận cho sự đổi mới và phát triển giáo dục đại học hôm nay và tương lai. Cả sự tồn tại trước mắt cũng như tương lai của VNU cũng đang gắn liền với vấn đề này” – ông Sơn nói.

“Bản thân tự chủ đại học là một giá trị, cũng giống như tự do, bình đẳng là những giá trị. Mà giá trị thì tự nó sức sống mạnh mẽ”.

Theo ông Sơn, những gì mà ĐHQGHN có được ngày hôm nay, phần quan trọng do các quyền tự chủ đem lại. Tuy nhiên, những gì mà chúng ta còn vướng hôm nay, cũng liên quan tới những cách hiểu và đối đãi khác nhau của các nhà quản lý, của xã hội, của đồng nghiệp đối với mô hình đại học tự chủ vnu của chúng ta.

Tự chủ đại học là tính độc lập và quyền tự quyết, tự chịu trách nhiệm trước xã hội của một đại học trên các phương diện về học thuật (gồm cả nghiên cứu và đào tạo), về phương diện quản trị điều hành và về tài chính. Nó gắn với tự do học thuật, phát triển học thuật, gắn với đào tạo để phát triển con người, phát triển năng lực sáng tạo, để cung cấp nhân lực chất lượng cao, tạo dựng tầng lớp trí thức .

“Tự chủ đại học = Tự do học thuật + quản trị ưu việt+ tài chính làm nền cho tri thức và phát triển” – ông Sơn khẳng định.

Theo ông Sơn, vấn đề tự chủ đại học, không phải là mới trên thế giới, GS Nguyễn Văn Đạo cũng không phải người phát kiến ra nó, nhưng ông là người dũng cảm và sáng suốt lựa chọn, tâm đắc, tiên phong triển khai hiện thực hóa ở Việt Nam.

Tự chủ đại học chỉ phát huy được giá trị, chỉ đưa đại học đi đúng hướng khi nó có được những lực lượng điều hành, những người chủ nhân của các đại học đó phù hợp và nhận thức rõ được trách nhiệm của mình. “Tự chủ phải đi với trách nhiệm giải trình, trách nhiệm xã hội và hơn hết là tinh thần tự nhiệm của bậc sĩ phu”.

Sinh viên ra trường không phải là những người thợ

Ông Sơn cho biết, hội thảo “GS Nguyễn Văn Đạo với quản trị đại học” là dịp để làm sống lại và mạnh mẽ thêm những quan điểm chỉ đạo, những giá trị và tinh thần của tự chủ đại học chân chính.

Ngày nay, chúng ta đang đứng trước nhiều thách thức lớn, những thách thức phi truyền thống. Với ĐHQGHN, xã hội hóa giáo dục và nghiên cứu khoa học là hết sức cần thiết, đưa sản phẩm đào tạo gia nhập thị trường lao động là tất yếu, nhưng cần đề phòng khả năng học cung ĐHQGHN thành một trường nghề, hay mall thương mại lớn có đủ hàng hóa liên ngành…

Theo ông Sơn, ĐHQGHN có thể đào tạo các ngành nghề có thể thu học phí cao, đủ bù đắp cho các chi phí đào tạo, nhưng lại không được lãng quên phát triển các ngành cơ bản, những lĩnh vực cần vun đắp cho sáng tạo.

“Sự hài lòng của nhà tuyển dụng là cực quan trọng nhưng không phải là tất cả. Sinh viên ra trường làm được ngay một cách thành thục nghề được đào tạo là cần, nhưng họ không phải là những người thợ” – ông Sơn khẳng định.

Cần phát triển bằng nền giáo dục khai phóng, bằng tự do học thuật và môi trường giáo dục mang tính nhân văn và thẩm mỹ cao đẹp. “Đó mới là giá trị đích thực của đại học, mục tiêu chân chính của tự chủ đại học”.

Từ đó, ông Sơn nhận định, thời kỳ nhận đường và dấn thân của GS Nguyễn Văn Đạo có những khó khăn của thời kiến tạo, thời ấy cần cương quyết, quả cảm và trí tuệ. Thời phát triển bứt phát, đổi mới và vượt qua thách thức mới cũng cần bản lĩnh không kém.

Lê Văn(ghi)