Ở tuổi 92, chân đã chậm, mắt đã mờ và sức khỏe không còn tốt nên cụ Bùi Văn Đức (thôn Đoan Vỹ, Thanh Hải, Thanh Liêm, Hà Nam) không thường xuyên lên núi, đắp tượng nữa. Thế nhưng, khi có người hỏi về công trình tâm huyết hàng chục năm của mình, cụ như được tiếp thêm sức mạnh, say sưa nói về niềm đam mê nghệ thuật và những ngày tháng miệt mài của mình."Công trình nghệ thuật" trên núi
“Công trình nghệ thuật” của cụ Đức nằm trên núi Đoan Vỹ (xã Thanh Hải, huyện Thanh Liêm). Để mục sở thị công trình này, đáng lẽ, người thăm quan phải vượt qua dốc đá cheo leo. Tuy nhiên, cụ Đức đã kì công làm tường rào, tay vịn để khách dễ đi.
|
Cổng vào "công trình nghệ thuật" của cụ Đức. |
Khuôn viên “công trình nghệ thuật” của cụ Đức có cổng đi vào, trước cổng có tượng hai vị tướng canh giữ uy nghiêm. Bước qua cánh cổng là một cây cầu nhỏ bằng đá.
Đi qua cây cầu ấy, người tham quan sẽ đến với một thế giới tượng đắp nào voi, ngựa, cảnh Lã Vọng ôm cần ngồi câu cá, Thánh Gióng cưỡi ngựa, Chùa Một Cột, cảnh Bao công xử án… đầy sống động.
Trong đó, tác phẩm khiến cụ Đức tâm huyết và hài lòng nhất là bức tượng con voi.
“Con voi đó nặng hàng chục tấn, tôi làm nó gần một năm mới xong. Công đoạn khó khăn nhất khi đắp tượng voi là làm lõi sắt. Tôi già rồi nên cưa được từng thanh sắt, uốn được nó cong cong theo ý của mình không phải là chuyện dễ”, cụ Đức chia sẻ.
|
Một trong những tượng voi do cụ Đức đắp trên núi. |
|
Bức tượng trong khuôn viên "công trình nghệ thuật". |
Công trình này được cụ bắt đầu thực hiện từ năm 2002.
“Khi đó, tôi đã ngoài 70 tuổi, các con đã trưởng thành, dựng vợ gả chồng. Ở độ tuổi ấy, nhiều người sẽ nghĩ đến chuyện nghỉ ngơi, an dưỡng tuổi già nhưng tôi lại nghĩ đến những đam mê chưa được thực hiện của mình.
Vì vậy, tôi dành toàn bộ thời gian, sức khỏe để làm việc tôi thích đó là tô đắp những bức tượng, bức tranh, coi nó như tuyệt phẩm cuối đời của mình”, cụ tâm sự.
Từ đó, tất cả số tiền con cháu cho, cụ mang đi mua từng bao xi măng, chia nhỏ rồi cõng dần lên núi. Cùng với đó, mỗi ngày, cụ đều thức dậy từ 5 giờ sáng, đi lấy cát và sỏi cho vào hai túi cám con cò rồi thủng thẳng xách đi.
“Nước để trộn xi măng, cát, sỏi thì tôi cho vào hai vỏ can dầu 5 lít rồi xách lên núi. Khi nào có đủ mọi vật liệu, tôi lại đắp. Nghĩ ra cái gì thì tôi đắp cái đó", cụ kể, giọng thủng thẳng.
|
Cụ Đức bên bức tranh tự vẽ treo trước sân nhà. |
Người đàn ông “lập dị”
Lấy nhau gần 60 năm, chưa bao giờ thấy chồng cầm bút vẽ, cũng không thấy ông đắp nặn gì, bỗng về già ông dành mọi thời gian ở trên núi, say mê tô vẽ và đắp tượng, cụ Đinh Thị Ngùy - vợ cụ Đức có phần giật mình.
Đến khi hiểu ra, biết đó là đam mê nhưng chưa có cơ hội được theo đuổi của chồng, cụ mới âm thầm ủng hộ.
"Ông ấy mồ côi bố mẹ từ nhỏ, phải đi ở đợ cho nhà người ta nên có được học hành gì đâu. Lớn lên, ông ấy đi bộ đội, phục vụ quân ngũ, rồi làm kinh tế chăm lo, nuôi nấng các con. Tuổi già đến, ông ấy mới có thời gian cho mình nên dù nhiều người nói ông ấy lập dị, tôi vẫn kệ để ông được làm những gì mình thích”, cụ bà nói.
|
Chiếc ghế cầu kỳ do cụ Đức tự đắp. |
Tuy nhiên, việc cụ Đức dành mọi thời gian lên núi, có khi còn quên cả giờ ăn, người nhà phải mang cơm lên tận nơi cũng khiến cụ bà và các con các cháu lo lắng.
“Các con các cháu muốn hỗ trợ ông ấy chuyển vật liệu, làm giúp ông ấy những việc vặt nhưng ông ấy không cho, chỉ muốn làm một mình”.
Lý giải về việc này, cụ Đức cười bảo: “Phần vì tôi thấy các con cháu đều đang có công việc riêng nên tôi không muốn phiền ai cả. Một phần, đây là đam mê và mơ ước cuối đời của tôi. Vì vậy tôi muốn tự mình thực hiện, có như vậy tôi mới mãn nguyện”.
Cũng may, trong suốt hơn chục năm xách vật liệu lên núi, cụ Đức chưa từng bị tai nạn, chưa từng sảy chân một lần nào. Các "tác phẩm" của cụ thực hiện, thoạt nhìn có vẻ khó hiểu nhưng ở đó chứa đựng những kỷ niệm và cả những câu chuyện mang ý nghĩa sâu sắc mà cụ muốn các thế hệ sau ghi nhớ.
|
Ngoài 92 tuổi, sức khỏe không còn tốt, cụ Đức mới chịu ở nhà, không lên núi đắp tượng nữa. |
Nay, ở độ tuổi 92, cụ Đức vẫn bảo, cụ còn nhiều ý tưởng, nhiều bức tượng muốn được thực hiện, nhưng sức khỏe đã không còn ủng hộ nên cụ đành khép lại công trình nghệ thuật của mình.
Tuy vậy, với những bức tượng có tổng khối lượng ước tính hàng trăm tấn mà cụ đã làm được trong hơn chục năm tuổi già, cụ luôn mong, con cháu có thể giữ được cho những đời sau…
Chuyện ông xe ôm 3 lần tay không bắt cướp ở Hà Nam
Đêm cùng công an giăng lưới bắt tội phạm trốn nã, ông Phạm Văn Nhẫn thức trắng, đầu căng như dây đàn.
" alt="'Công trình nghệ thuật' trên núi hơn 10 năm mới xong của cụ ông Hà Nam"/>
'Công trình nghệ thuật' trên núi hơn 10 năm mới xong của cụ ông Hà Nam
Ngôi nhà gỗ của cụ Nguyễn Khuyến (1835 - 1909) nằm ở làng Vị Hạ, xã Trung Lương (Bình Lục, Hà Nam) được nhà nước xếp hạng di tích lịch sử cấp Quốc gia năm 1991. Hiện, con cháu cụ Nguyễn Khuyến vẫn sinh sống, thờ cúng tổ tiên tại đây.Nhiều năm nay, ông Nguyễn Thanh Tùng (SN 1941) hậu duệ đời thứ 5 của cụ Tam Nguyên Yên Đổ kiêm luôn vai trò ‘hướng dẫn viên’, kể cho du khách tham quan những câu chuyện liên quan đến ngôi nhà.
|
Ông Tùng - hậu duệ đời thứ 5 của cụ Nguyễn Khuyến. |
Vật quý vua ban trong yến tiệc
Khu nhà cụ Nguyễn Khuyến được dựng theo lối kiến trúc: Ngoài là nhà đại tế, trong là hậu cung.
Nhà đại tế gồm 7 gian, xây gạch, lợp ngói và có 4 hàng cột. Hậu cung được làm bằng gỗ, theo kiến trúc đồng bằng Bắc Bộ. Trong đó vẫn lưu giữ hòm sách và ống quyển (ống dùng để chứa giấy thi và bài thi của thí sinh xưa) từ ngày cụ Nguyễn Khuyến còn dùi mài kinh sử.
|
Con lạch nhỏ trước cửa nhà cụ Nguyễn Khuyến. |
Ông Tùng cho biết, cụ Nguyễn Khuyến giỏi về địa lý - phong thủy nên tính toán cho đào 1 cái ao và 1 con lạch cạnh nhau. Cụ mệnh Hỏa, trấn trạch 2 thủy 1 hỏa để cân bằng âm dương.
Quanh nhà đại tế có 3 cây nhãn cổ thụ quanh năm xanh tốt. Ba cây nhãn này được trồng hơn 100 năm, là giống nhãn tiến vua, do con trai cụ Nguyễn Khuyến tự tay trồng.
Theo câu chuyện mà ông Tùng được các cụ trong dòng họ kể lại, sinh nhật vua Tự Đức (1829 - 1883), cụ Nguyễn Khuyến vào kinh thành mừng thọ vua.
Thời điểm này, cụ Nguyễn Khuyến đã cao tuổi nên con trai là Nguyễn Hoan đi cùng chăm sóc.
Trong yến tiệc mừng thọ vua Tự Đức, cụ Nguyễn Khuyến được vua ban cho một chùm nhãn. Nhãn tiến vua nên có hương vị thơm ngon. Con trai cụ Nguyễn Khuyến xin 3 hạt về ươm trồng.
|
Hai cây nhãn do con trai cụ Nguyễn Khuyến trồng. |
Trải qua nhiều năm, cây nhãn trở thành cổ thụ, vẫn được con cháu cụ chăm bón cẩn thận.
Ông Tùng cho biết, việc trồng cây nhãn trước cửa khu từ đường còn có ý nghĩa sâu xa. Nhãn trong từ Bảng Nhãn - một danh hiệu của học vị Tiến sĩ trong hệ thống giáo dục Việt Nam thời phong kiến.
Con trai cụ Nguyễn Khuyến trồng cây nhãn, muốn nhắn nhủ thế hệ sau tiếp bước việc học hành của dòng họ, cố gắng đỗ đạt cao.
Bên cạnh cây nhãn, nhà từ đường Nguyễn Khuyến còn có khu vườn được cụ gọi là “Vườn Bùi”. Trong vườn, ngoài cây ăn quả như: Na, vú sữa, bưởi và các loại hoa thơm, cụ Nguyễn Khuyến cho trồng cây vối, lấy lá hãm nước uống.
“Quê gốc dòng họ tôi ở Can Lộc (Hà Tĩnh), tổ tiên di cư ra Yên Đổ (nay là xã Trung Lương), đến đời cụ Nguyễn Khuyến được hơn 100 năm. Trong Hà Tĩnh gọi cây vối là cây bùi. Đây là cách để cụ dạy con cháu tưởng nhớ về quê hương, bản quán của mình”, ông Tùng phân tích.
|
Một góc vườn xanh mát nhà cụ Tam Nguyên Yên Đổ. |
Cổ vật của người đàn ông sắp qua đời
Ông Tùng kể, những năm tản cư, con cháu cụ Nguyễn Khuyến đi khắp nơi. Từ đường không có ai trông coi. Đồ đạc trong nhà cũng mất mát nhiều.
Ông nhớ như in lần có người đến đưa lại đôi rồng nạm ngọc và chiếc lư hương cho dòng họ mình. Mọi người ngạc nhiên, không biết chuyện gì xảy ra. Đến khi nghe người này kể đầu đuôi sự tình, câu chuyện mới dần được hé mở.
Vào thập niên 1950 của thế kỷ trước, do hoàn cảnh thiếu thốn, lợi dụng lúc mọi người trong nhà cụ Nguyễn Khuyến đi vắng, một người đã lẻn vào, ăn trộm đôi rồng bằng đá nạm ngọc và chiếc lư hương bán đi, lấy tiền mua gạo nuôi con.
Hai cổ vật bị bán qua tay nhiều người. Đến người cuối cùng, họ tìm hiểu và được biết là vật cổ ở từ đường cụ Nguyễn Khuyến. Trước khi lâm chung, người này dặn con cháu mang về giao lại cho gia đình cụ.
|
Hậu cung thờ di ảnh nhà thơ Nguyễn Khuyến cùng nhiều kỷ vật có giá trị. |
Cụ Nguyễn Khuyến cuối đời từ quan về quê dạy học. Học trò của cụ nhiều, đi khắp nơi lập nghiệp.
Một lần, có ông lão 80 tuổi cùng đoàn khách du lịch đến tham quan khu từ đường. Khi vào nhà thờ, ông lão thắp hương, kính cẩn thưa: “Con lạy thầy”.
Ông Tùng thấy lạ, vì cụ Nguyễn Khuyến đã qua đời từ lâu. Mặc dù ông lão tuổi đã cao nhưng tính tuổi tác, không thể là học trò của cụ Nguyễn Khuyến.
Khi ông Tùng hỏi chuyện, người này mới kể, dòng họ ông xưa kia có người là học trò của cụ Nguyễn Khuyến nên con cháu vẫn tôn kính gọi cụ 1 tiếng “thầy”.
"Cách giáo dục học trò của cụ vẫn còn nguyên vẹn giá trị cho đến nay. Điều đó hiện rõ ở ngay cổng vào với ba chữ Nho “Môn Tử Môn” trên phần mái cổng.
Ba dòng chữ này có nghĩa là cửa ra vào của học trò. Đây là một lời răn dạy nghiêm khắc về đạo làm trò. Trước khi vào nhà thầy cho dù là quan lớn hay thứ dân đều phải đúng lễ nghĩa, xuống ngựa, xuống xe đi bộ vào viếng thầy", ông Tùng nói.
Hơn 100 năm trôi qua, kể từ ngày cụ Nguyễn Khuyến tạ thế. Những gì cụ để lại cho hậu thế đã trở thành di sản văn hóa.
"Ngôi nhà không chỉ là nơi cụ tôi sống những năm tháng tuổi già, đó còn là tư liệu tuyệt vời cho hàng trăm tác phẩm thơ, văn bất hủ. Khu từ đường còn có ý nghĩa về văn hóa tâm linh. Mỗi mùa thi, sĩ tử tìm đến dâng hương rất đông, cầu mong cho một kỳ thi suôn sẻ", ông Tùng nói.
Cổ vật quý trong ngôi nhà gỗ của vị quan triều Nguyễn ở Hà Nam
Trong nhà cổ ở làng Vị Hạ (Trung Lương, Bình Lục, Hà Nam) của Tam Nguyên Yên Đổ Nguyễn Khuyến còn lưu giữ nhiều cổ vật quý giá.
" alt="Chuyện lạ trong ngôi nhà gỗ hơn 100 năm của cụ Nguyễn Khuyến"/>
Chuyện lạ trong ngôi nhà gỗ hơn 100 năm của cụ Nguyễn Khuyến