Thói quen vô cùng có hại cho 'chuyện ấy'

Một môn Đạo đức chưa đủ

- Thưa ông, bạo lực học đường đang rất phổ biến, chẳng hạn, chúng ta thấy rấtnhiều video clip học sinh đánh nhau ở nhiều nơi lan tràn trên mạng; nhiều người trẻđang ngồi trên giảng đường cũng phạm tội ác tày trời, ông có thể lý giải vấn đề nàykhông?

Thực chất chuyện học sinh đánh nhau thì không có gì lạ, từ cổ chí kim, từ Đôngsang Tây ở đâu cũng có. Nhưng điều lạ ở đây là việc đánh nhau rất dã man, máu me đầmđìa, xé quần xé áo…, và điều lạ hơn nữa ở đây chính là sự vô cảm của nhiều người. Córất nhiều bạn bè vây quanh không những không can ngăn mà còn cổ vũ nhiệt tình chonhững cảnh dã man đó, rồi còn thích thú quay clip để đưa lên mạng nữa, và nhiều ngườilớn đi ngang qua nhìn thấy cũng mặc kệ, không quan tâm…

Và nhiều vụ án gần đây khiến chúng ta phải rùng mình với những tội ác tày trời vìnhững lý do rất vớ vẩn của những kẻ sát thủ máu lạnh tuổi học trò…

Vì sao những người đó lại độc ác như thế hay vô cảm đến thế! Vì họ vô minh và vôhồn. Vì sao họ lại vô minh và vô hồn? Vì nhà trường, nhà nước, gia đình, xã hội vàchính họ không giúp họ có một cái đầu khai minh và một trái tim có hồn mà lẽ là mộtcon người bình thường cần phải có để có thể làm người.

Cái đầu khai minh là cái đầu có khả năng minh định được: ai là ai, cái gì là cáigì và mình là ai; minh định được: đúng-sai, phải-trái, chân-giả, thiện-ác, chính-tà,tốt-xấu, hay-dở, đáng khinh-đáng trọng, có hại-có ích,… trong mọi hành vi của mình.

Ông Giản Tư Trung:"Vì sao những người đó lại độc ác như thế hay vô cảm đến thế? Là vì họ vô minh và vô hồn và điều này có nguồn gốc sâu xa từ giáo dục"

Trái tim có hồn là trái tim biết rung lên trước cái đẹp (nhất là cái đẹp vô hình,cái đẹp văn hóa), biết thổn thức trước nỗi đau của người khác, biết phẫn nộ trước cáisai, cái xấu và cái ác; là trái tim có tình thương yêu và lòng trắc ẩn, có khát khaocháy bỏng để làm được những điều có ích…

Ai cũng nói thầy cô là “kỹ sư tâm hồn”. Vậy công việc của “kỹ sư tâm hồn” (chuyêngia về “hồn”) là gì? Là “tạo hồn” và “sửa hồn” cho con trẻ. Và người thầy không chỉlà “kỹ sư tâm hồn”, mà còn là “kỹ sư trí tuệ” nữa.

Công việc của “kỹ sư trí tuệ” là giúp cho người học tự khai minh, khai sáng chínhmình. Muốn giúp con trẻ có trái tim có hồn, trước hết thầy cô và cha mẹ phải có hồn,và muốn giúp con trẻ có cái đầu khai minh, trước hết thầy cô và cha mẹ phải được khaiminh.

Nếu có thể lý giải một cách ngắn gọn về tội ác và bạo lực học đường thì một phầnnhỏ là do bệnh lý, biến thái, còn phần đông là do sự vô minh và vô hồn, và sự vô minhvà vô hồn này có nguồn gốc sâu xa từ giáo dục. Còn sự xuống cấp nghiêm trọng của giáodục lại bắt nguồn từ những nguyên nhân sâu xa khác.

- Thưa ông, việc những kẻ ngồi trên giảng đường phạm tội có phải do vấn đề dạykĩ năng sống và môn đạo đức chưa được quan tâm, chú trọng đúng mức?

Như chúng ta đã nói ở trên, vô cảm và vô hồn mới là căn nguyên của tội ác, và đểgiải quyết vấn nạn tội ác học đường hiện nay thì không chỉ dựa vào mấy tiết học củamôn đạo đức hay mấy buổi giảng về kỹ năng sống được, vì đây cũng là mục tiêu mà tấtcả các môn học cần phải hướng đến và là sứ mệnh của cả nền giáo dục.

Mục tiêu của giáo dục là tạo ra con người tự do, con người khai minh, con người cóhồn. Vậy thì cần đặt lại vấn đề là cần phải học gì, học như thế nào, học trong baolâu để có thể tạo ra những con người như thế. Từ đó phải thiết kế lại toàn bộ chươngtrình học gồm những lớp nào, cấp nào, mỗi lớp, mỗi cấp như thế cần học những môn gì,không nên học môn gì, và mỗi môn như vầy sẽ có mục tiêu, nội dung và cách thức rasao…

Nếu không làm rõ như vầy, cứ mỗi lần xảy ra chuyện gì, đụng đến cái gì thì lại bảolà cần chú trọng dạy cái đó. Môn đạo đức hay kỹ năng sống thì cũng chỉ là một trongvô số môn học để đạt được mục tiêu giáo dục mà thôi. Muốn đạt được mục tiêu của giáodục thì cần chú trọng nhiều môn, chứ không riêng gì môn này. Nhưng ngay cả môn đạođức hay môn kỹ năng sống hiện nay cũng có rất nhiều vấn đề, cả về mục tiêu, nội dunglẫn phương pháp.

Còn với những môn khác, chẳng hạn như học toán thì có vẻ như người ta muốn họcsinh trở thành nhà toán học, học lý thì muốn học sinh trở thành nhà lý học, học vănthì muốn học sinh trở thành nhà văn… Vì sao vậy?

Vì khi biên soạn chương trình môn học thì các nhà chuyên môn (về toán, về lý, vềvăn..) có vai trò quyết định, nhưng lại thiếu vắng vai trò thực sự của các nhà giáodục học nhằm biến những môn học chuyên ngành này thành những môn học có mục đích họcđể làm người, chứ không phải học để làm nghề.

Như vậy, việc hình thành con người cần có một quá trình gồm bao nhiêu thời gian,bao nhiêu cấp học, bao nhiêu môn học,… một môn Đạo đức duy nhất thì không thể dạythành một con người được. Gần đây nhiều nơi hô hào dạy kĩ năng sống cho học sinh, cáinày cũng tốt, nhưng chỉ là hoa lá cành thôi, còn cái gốc là những giá trị nền tảngthì lại chưa chú trọng. Nếu chỉ lo học những kỹ năng, kỹ xảo, những thủ thuật, mẹovặt… mà không học cái căn cơ, nền tảng để tạo nên một con người thì mọi thứ sẽ vẫnnhư cũ thậm chí sẽ còn tệ hơn.

Nhiều SV là sản phẩm của nền GD đầy lỗi....

- Bản thân những người gây ra tội ác này lại đều là những SV có học thức. Theoông những chủ nhân tương lai của đất nước cần làm gì để làm chủ bản thân, để không điđến những lối sống tha hóa, mất nhân cách, cầm thú như vậy?

Ba “cỗ máy” quan trọng nhất giúp hình thành nên con người là gia đình, nhà trườngvà xã hội. Nếu những “cỗ máy” này mà tốt thì sẽ tạo ra vô số sản phẩm tốt, và ngượclại, nếu những “cỗ máy” này có vấn đề thì sẽ tạo ra những sản phẩm đầy lỗi, đầykhuyết tật, cả về trí tuệ lẫn tâm hồn. Và nhiều sinh viên hiện nay là sản phẩm củanền giáo dục đầy lỗi. Vì vậy, vấn đề hiện nay là bản thân mỗi sinh viên cần nhìn nhậncho đúng về mình, rằng mình là một sản phẩm đầy lỗi hay là một sản phẩm ngon lành.

Nếu mình là sản phẩm ngon lành và mình biết rõ điều đó thì quả là tuyệt vời. Nhưngnếu mình là một sản phẩm đầy lỗi, và mình cũng biết rõ điều này thì cũng không tệ, vìkhi mình biết rõ mình là sản phẩm lỗi thì mình sẽ tìm cách sửa “lỗi” và cải tạo mình.Còn nếu mình thực sự là một sản phẩm đầy lỗi nhưng mình lại không hề nhận ra điều đómà cứ tưởng rằng mình rất ngon lành thì đó là điều tệ hại.

Tôi cho rằng, sinh viên là người lớn (khác với học sinh, còn trẻ con), nên cho dùthế nào thì những người có chút ý thức sẽ biết “đi tìm chính mình” và sẽ “tìm rachính mình”, và hơn nữa biết còn biết làm thế nào để “làm ra chính mình”. Và có 2phương tiện quan trọng nhất để “tìm ra chính mình” và “làm ra chính mình”, đó là,“túi văn hóa” (đầu khai minh và tim có hồn) và “túi chuyên môn” (đầu giỏi nghề và timyêu nghề), hay nói nói một cách văn vẻ hơn là cần trang bị cho mình 2 năng lực là“năng lực làm người” và “năng lực làm nghề”.

Khi có túi văn hóa và túi chuyên môn thì mình sẽ tạo ra nhiều giá trị, và khi tạora giá trị thì tự khắc “túi tiền” và “túi danh” (danh phận, danh hiệu, danh vọng…) sẽđến. Còn nếu chỉ xăm xăm vào “túi tiền”, “túi danh” và “túi bằng” (bằng cấp, học hàm,học vị) nhưng lại không có “túi văn hóa” và “túi chuyên môn” thì tại họa sẽ ập xuốngđầu mình bất cứ lúc nào, mình cũng sẽ dễ dàng gây ra tai họa hay thị phi cho ngườikhác và cho xã hội.

- Vậy nếu có một cuộc cải cách GD toàn diện để tạo ra những con người có cáiđầu khai minh và trái tim có hồn như ông nói thì theo ông cần phải làm gì và bắt đầutừ đâu?

Hiện nay cả nước đã thấy nền GD chưa tương xứng và đang chủ trương đổi mới căn bảnvà toàn diện nền giáo dục. Nếu chỉ xét việc cải cách giáo dục theo tôi có 2 vấn đềtiên quyết là cải cách về triết lý GD và cải cách về guồng máy GD.

Để cải cách về triết lý GD thì cần phải định nghĩa lại GD, đó là trả lời đầy đủ,rõ ràng và thuyết phục 3 câu hỏi Thế nào là con người? Chúng ta muốn tạo ra những conngười như thế nào? Làm thế nào để tạo những con người như thế? Chúng ta không thể đổimới GD nếu không làm rõ thứ giáo dục mới đó là gì, và cần hiểu rằng, giáo dục là mộtcông cụ để tạo ra con người tự do, con người khai minh, chứ không phải là công cụ đểtạo ra con người công cụ.

Để cải cách về “guồng máy giáo dục” thì phải định nghĩa lại vai trò của 5 chủ thểthen chốt trong một hệ thống giáo dục gồm nhà nước - nhà trường - nhà giáo - gia đìnhvà người học.

Hiện tại nhà nước đang không làm nhiều việc vốn dĩ thuộc vai trò của mình, mà lạiđi làm thay rất nhiều việc thuộc vai trò của 4 “nhà” còn lại (có nên làm chuyện tuyểnsinh không, lo chuyện thi cử không, làm chuyện biên soạn sách không…công việc của nhànước là giám sát hay làm thay và ai sẽ là người lo cái chuyện 50 năm nữa nền giáo dụccủa ta sẽ ra sao...)

Nhà trường và nhà giáo cũng tương tự, bỏ qua rất nhiều sứ mệnh cơ bản của mình vàlàm thay công việc của học sinh và phụ huynh (dạy là để giúp cho học sinh học, làgiúp người học tự khai minh, chứ không phải là cố nhét vào đầu học sinh những thứ chỉđể thi…), còn việc vốn dĩ là của mình là giáo trình hay thi cử thì lại không được tựchủ vì nhà nước đã làm thay.

Gia đình thay vì giúp con trở thành chính nó thì lại bắt con trở thành chínhmình…Vì vậy mỗi chủ thể then chốt trong guồng máy giáo dục hãy quay về đúng vai tròvốn dĩ của mình và trả lại những vai trò không phải của mình cho các chủ thể khác.

Tất nhiên, để thực hiện được 2 chuyện tiên quyết nói trên thì không chỉ dựa vàongành giáo dục mà còn phải xuất phát từ tâm nguyện và quyết sách quốc gia của giớilãnh đạo tối cao. Nhưng nếu không giải quyết những chuyện tiên quyết này mà cứ đi vàonhững chuyện cụ thể như, hôm nay bàn chuyện sách giáo khoa, ngày mai bàn chuyện thitốt nghiệp, ngày kia bàn chuyện tuyển sinh, chuyện giáo viên… thì chỉ bàn mãi màkhông giải quyết được căn cơ vấn đề nào cả, hoặc càng giải quyết càng rối, càng tệ…vìchúng ta đang đi theo “quy trình ngược”.

- Cảm ơn ông!

• Lê Huyền(thực hiện)

Thay mặt Hệ thống Hưu trí công chức Ohio và các nhà đầu tư khác, ông Yost cáo buộc Meta đánh lừa công chúng về thuật toán của họ và nghiên cứu riêng của Meta cũng cho thấy tác hại đối với người dùng. Đơn kiện khẳng định các lãnh đạo Meta vi phạm luật chứng khoán khi đưa ra các tuyên bố sai sự thật về “an toàn, bảo mật và quyền riêng tư của các nền tảng” để tăng giá cổ phiếu. Kể từ khi cựu nhân viên Haugen tiết lộ thông tin và tài liệu nội bộ về Meta hai tháng trước, cổ phiếu Facebook đã giảm khoảng 7%, gây thiệt hại hơn 100 tỷ USD.

Đơn kiện có đoạn: “Meta liên tục xuyên tạc trước các nhà đầu tư và công chúng về việc sử dụng sản phẩm Facebook không gây hại cho trẻ em, rằng công ty thực hiện các biện pháp tích cực và hiệu quả nhằm ngăn chặn nội dung độc hại và rằng Facebook áp dụng các tiêu chuẩn hành vi một cách bình đẳng với tất cả người dùng”. “Các nhà đầu tư Facebook gần đây biết được sự thật khi cựu nhân viên Facebook trở thành người tố giác, đưa ra tài liệu nội bộ cho thấy bị đơn nhận thức được rằng các nền tảng của Facebook tạo điều kiện thuận lợi cho xung đột ý kiến, hoạt động phi pháp và chủ nghĩa bạo lực cực đoan, gây thiệt hại lớn cho người dùng”. Đơn kiện liệt kê CEO Mark Zuckerberg, Giám đốc Tài chính David Wehner và Phó Chủ tịch Các vấn đề toàn cầu Nick Clegg làm bị đơn.

Đáp lại, người phát ngôn Meta cho rằng vụ kiện không có giá trị và sẽ bảo vệ bản thân.

Từ tháng 9, tờ Wall Street Journal bắt đầu công khai loạt bài có tên “Hồ sơ Facebook”, dựa trên tài liệu nội bộ của bà Haugen, làm dấy lên lo ngại về ảnh hưởng của Instagram lên các cô gái vị thành niên. Thượng viện Mỹ đã tổ chức phiên điều trần với sự tham gia của Giám đốc An toàn toàn cầu Antigone Davis. Sau đó, bà Haugen cũng ra làm chứng và chỉ trích “các sản phẩm của Facebook gây hại cho trẻ em, gây chia rẽ và làm suy yếu nền dân chủ”.

Bà Haugen cung cấp tài liệu cho báo chí, Ủy ban Hối đoái và Chứng khoán Mỹ cùng các nhà lập pháp. Một liên minh các hãng tin lớn đã xem xét các tài liệu và đăng tải nhiều bài báo dựa vào chúng. Tài liệu chỉ ra những góc khuất sâu nhất trong các vấn đề lớn của Meta, bao gồm cách tiếp cận nội dung thù địch, tin giả, quản trị tăng trưởng và bảo vệ người dùng trẻ trên nền tảng.

Meta liên tục phủ nhận cáo buộc của bà Haugen và lập luận các tài liệu gây hiểu nhầm về nghiên cứu và hành động của công ty. Không lâu sau “Hồ sơ Facebook”, Facebook đổi tên thành Meta và công bố tham vọng xây dựng vũ trụ ảo (metaverse). Hãng cũng thay đổi hoạt động quảng cáo mục tiêu và cách dùng phần mềm nhận diện gương mặt.

Văn phòng ông Yost cho biết đơn kiện của ông “không chỉ đòi bồi thường số tiền đã mất (hơn 100 tỷ USD) mà còn yêu cầu Facebook cải cách triệt để nhằm đảm bảo không đánh lừa công chúng về các hoạt động nội bộ nữa”.

Du Lam (Theo CNN)

Hàng trăm triệu người cảm thấy tiêu cực khi dùng Facebook

Nhiều người dùng cảm thấy khó chịu, ảnh hưởng đến giấc ngủ, công việc hoặc các mối quan hệ ngoài đời khi dùng Facebook.

Trao đổi vớibáo Người lao động, TS Vỹ cho rằng chúng ta đang thực hiện giáo dục kỹ năng sống chưa hiệu quả. Chưa chỉ ra chính xác cơ quan nào, cá nhân nào sẽ chịu trách nhiệm rèn luyện kỹ năng sống cho học sinh, sinh viên.

TS Vỹ nhận định xã hội hiện nay ngày càng phức tạp, tội phạm phức tạp chứng minh cho một xã hội phức tạp. Nếu trước đây, từ ý đồ thực hiện một hành vi nào đó đến tội phạm là một quá trình dài thì hiện nay nó diễn ra rất nhanh, không kịp trở tay. Có những vụ giết người dã man chỉ do một cái “nhìn đểu” hay những mâu thuẫn rất nhỏ.

Một nguyên nhân góp phần dẫn tới hiện tượng này là đời sống của người dân ta còn nghèo nên nhiều bậc phụ huynh phải bươn chải kiếm sống, ít có thời gian dành cho con cái. Phần khác do nhiều bậc phụ huynh quá chiều chuộng con, trẻ “đòi gì được nấy”, dẫn đến việc cha mẹ khó kiểm soát được hành vi, mối quan hệ của chúng.

Chính vì thế, những người trẻ không đủ hiểu biết, thiếu kiên nhẫn, kiềm chế nên hành động nông nổi.

Cũng theo TS Vỹ, trường đại học chỉ đào tạo về chuyên môn, còn kinh nghiệm sống phải trải qua một quá trình ứng xử, giao tiếp và cả những va vấp trên đường đời, cho nên học giỏi chưa chắc đã sống tốt. “Có những người học lực rất tốt, được đào tạo từ những trường đại học hàng đầu, danh tiếng nhưng ứng xử với người khác rất tồi tệ. Vì đâu? Do cái tôi của họ quá lớn, kỹ năng ứng xử, giao tiếp còn hạn hẹp và thiếu sự quan tâm đến những người xung quanh”.

TS Vỹ cũng đưa ra lời khuyên cho các bạn trẻ gặp phải những kẻ cuồng yêu rằng cần phải khéo léo trong việc cắt đứt mối quan hệ vì họ sẵn sàng hành động dại dột, liều lĩnh. Nhờ đến sự giúp đỡ của bạn bè, người thân cũng là một phương án tốt để tránh những hậu quả không đáng có.

PGS-TS tâm lý Huỳnh Văn Sơn, Trường ĐH Sư phạm TP.HCM: "Cần xác lập lại niềm tin"

PGS-TS tâm lý Huỳnh Văn Sơn

Đánh giá về nguyên nhân chung của người trẻ phạm tội, thầy Sơn cho rằng điểm mấu chốt là do tính ngông cuồng của tuổi trẻ. Đặc biệt tội phạm ngày càng trẻ hóa, hành vi phạm tội ngày càng ghê rợn, tinh vi, phạm vi phạm tội rộng hơn.

Xã hội hiện đại với những thay đổi về giá trị sống, bạo lực gia tăng khiến một bộ phận bạn trẻ không định hình được về lòng nhân ái. Bạo lực có thể xảy ra ngay trong chính gia đình khi bố mẹ không dành đủ thời gian cho con, sự tương tác tích cực giữa cha mẹ và con cái không diễn ra.

Theo ông, một số người trẻ hiện nay mất niềm tin vào việc giải quyết mâu thuẫn bằng thương lượng. Một vài cá nhân không thực sự tin tưởng vào giá trị nhân văn, chưa đặt niềm tin vào sự công minh của pháp luật do phần nào có suy nghĩ tiêu cực.

Ông Sơn cho rằng việc xác lập lại niềm tin là vô cùng quan trọng để giải quyết vấn đề này và gia đình là nhân tố đóng vai trò quan trọng nhất. Vị giảng viên này khẳng định gia đình phải làm tròn chức năng giáo dục của mình thay vì chỉ giáo dưỡng. Bên cạnh đó, cần trang bị cho con cái những giá trị sống, những kỹ năng sống có liên quan như: quản lý cảm xúc, giải quyết vấn đề…; định hướng cung cách ứng xử hiện đại mang đậm giá trị nhân văn.

Thanh Bình(tổng hợp)