Cuộc sống và cái chết ở 'thành phố cấm' của Apple

Zing.vn dịch lại bài viết của Brian Merchant, phóng viên của The Guardian, khi đến tận nơi sản xuất iPhone, lắng nghe câu chuyện của những công nhân làm việc trong điều kiện xấu.

Tôi may mắn có chuyến thăm tới khu Long Hoa, Thẩm Quyến, Trung Quốc. Đây là nơi mà ngành công nghiệp sản xuất iPhone phát triển mạnh mẽ và chứng kiến cảnh hàng nghìn công nhân đang chôn vùi cuộc sống.

Khung cảnh ở Long Hoa tràn ngập những khu phức hợp công nghiệp, các khu nhà ở xám xịt, nhiều kho chứa hàng sừng sững mọc lên lố nhố như nấm sau mưa. Khu ngoại ô của Thẩm Quyến có bầu không khí không mấy trong lành.

Tại Long Hoa, Foxconn là đối tác sản xuất lớn nhất của Apple bởi tính chuyên nghiệp trong từng khâu sản xuất cũng như bảo mật cực kì cao. Foxconn có rất nhiều nhân viên bảo vệ túc trực ở các cổng ra vào. Nhân viên, công nhân bắt buộc trang bị một thẻ ID và các tài xế chở hàng phải qua một máy quét vân tay. Công tác bảo mật của Foxconn nhiều lúc nghiêm ngặt tới nỗi từng có một phóng viên củaReuters bị khống chế và kéo ra khỏi xe khi đang chụp ảnh ngoài hàng rào.

Nhiều tín đồ Táo khuyết có thể dễ dàng để ý thấy dòng chữ sau lưng của mỗi chiếc iPhone rằng: “Thiết kế bởi Apple tại California, sản xuất tại Trung Quốc”. Bên cạnh đó, những phát kiến công nghệ mang tính đột phá tuy được lên ý tưởng từ thung lũng Sillicon, nhưng các sản phẩm ấy lại được chế tạo bởi bàn tay của nhân công Trung Quốc. 

Trung Quốc hiện nay được mệnh danh là “công xưởng lớn nhất thế giới”, thu hút nhiều ông lớn ngành công nghệ chính bởi nguồn nhân công rẻ mạt. Theo Cục thống kê lao động Mỹ, tính đến 2009 có khoảng 99 triệu nhân công làm việc trong các nhà máy ở Trung Quốc, biến nước này thành nền công nghiệp phát triển thứ hai thế giới.

Foxconn là tập đoàn có lượng nhân công lớn nhất tại đất nước tỷ dân. Công ty này sở hữu khoảng 1,3 triệu nhân viên. Hiện nay, những chiếc iPhone được sản xuất dàn trải ở các xí nghiệp công nghệ cao khắp Trung Quốc. Tuy nhiên, số lượng sản phẩm iPhone được chế tạo tại Foxconn luôn lớn nhất.

Trên báo chí, Foxconn được biết đến nhiều hơn nhờ các vụ tự tử. Từ năm 2010, nhiều công nhân gieo mình xuống từ những tầng nhà cao nhất ngay giữa ban ngày để phản đối điều kiện làm việc tại Foxconn. Đã có khoảng 18 vụ tự tử, trong đó 14 nạn nhân đã chết trong năm đó.

Theo lời kể lại của những người sống sót, nguyên nhân những vụ tự sát trên là do thời gian làm việc kéo dài, môi trường căng thẳng và quản lý khó tính sẵn sàng lăng mạ công nhân bởi một vài lỗi nhỏ. Hơn nữa, Foxconn còn được cho là không đáp ứng những phúc lợi đã hứa với nhân công.

Tuy nhiên, Foxconn lại giải quyết những vấn đề trên một cách rất gượng gạo. Terry Gou, CEO Foxconn cho lắp đặt nhiều tấm lưới lớn bên ngoài các tòa nhà để ngăn không cho ai nhảy lầu tự sát. Không những thế, công ty còn chọn ra những công nhân bị mua chuộc làm đại diện và bắt họ kí vào các cam kết không tự tử.

“Nơi này không dành cho con người”, chàng trai trẻ tuổi tên Xu chia sẻ. Anh ta làm việc tại khu Long Hoa đã được một năm, môi trường làm việc ở đây vẫn không có những biến chuyển tích cực. Công việc lúc nào cũng dồn dập gây nên rất nhiều áp lực, những người công nhân ở đây buộc phải làm việc liên tục suốt 12 tiếng đồng hồ.

Theo Xu, những tay quản lý ở đây thường có thái độ thô lỗ, sẵn sàng chửi mắng nhân công chỉ vì họ làm việc chậm và thường thất hứa. Nhiều người trước khi làm việc được hứa hẹn trả gấp đôi tiền lương nếu làm thêm giờ nhưng rốt cuộc công ty vẫn "xù" khoản tiền này.

“Nếu không có người tự sát thì đó không phải là Foxconn nữa. Mỗi năm người ta đều tự kết liễu đời mình và Foxconn cho rằng đó là chuyện thường ngày ở huyện”, Xu nói.

Viễn cảnh về một công việc mơ ước trong ngành công nghiệp sản xuất iPhone tạo cho người ta rất nhiều mộng tưởng. Có người cảm thấy rằng góp sức cho công cuộc cải tiến bộ mặt thế giới công nghệ là một điều tuyệt vời. Người thì luôn suy nghĩ về lựa chọn của mình, lại có người gục ngã bởi áp lực công việc hay thực dụng hơn, có người xem công việc này như một công cụ để cưa gái.

Đã có rất nhiều bài viết về môi trường làm việc tồi tệ trong nhà máy sản xuất iPhone. Tuy nhiên, vẫn có nhiều người tham gia vào công việc này, một phần là vì họ không quan tâm lắm hoặc có thể họ đang thất nghiệp.

Chiếc iPhone hiện nay là một tổ hợp của những công nghệ và thiết bị phức tạp đòi hỏi quy trình khép kín, nghiêm ngặt. Một nữ công nhân chia sẻ mỗi ngày có hơn 1.700 chiếc iPhone qua tay mình, cô ấy phụ trách khâu quét một lớp xi đánh bóng lên trên màn hình. Tốc độ làm việc phải luôn giữ mức một phút hoàn thành 3 màn hình, trong khoảng thời gian suốt 12 tiếng.

Nhiều công việc đòi hỏi nhiều kiểu năng hơn như lắp bảng mạch và ghép vỏ sau điện thoại thì cho phép tốc độ chậm hơn. Trung bình một công nhân làm ở khâu này phải làm được 600 tới 700 chiếc iPhone mỗi ngày. Khi làm việc mọi người bắt buộc phải im lặng tuyệt đối và có thể làm sếp quát tháo nếu xin ra ngoài đi vệ sinh.

“Nhiều người bảo Foxconn đích thị là cái bẫy vì rất nhiều người đã bị dụ dỗ”, Xu trả lời. Foxconn hứa hẹn sẽ cung cấp cho họ nơi ở miễn phí nhưng lại thu phí bất hợp lý tiền điện và nước. Một phòng trong những khu nhà ở của Foxconn chứa được 8 người, nhưng có lúc con số này lên tới 12 người/phòng.

Hơn nữa, Foxconn còn tự ý cắt giảm những bảo hiểm phúc lợi xã hội và chậm trễ trong việc trả tiền lương hay tiền thưởng. Không những thế, nhiều công nhân phải chịu nộp tiền phạt nếu bỏ việc trong khoảng thời gian 3 tháng thử việc.