'Chị Mười Ba 2' của Thu Trang cán mốc 100 tỷ đồng

Thành quả khoa học chỉ đến khi có nền tảng nghiên cứu lâu dài

Quỹ VinFuture vừa chính thức khởi động chuỗi chương trình Đối thoại Khoa học hàng tháng, bắt đầu từ tháng 9 đến tháng 12 năm 2021 trên quy mô toàn cầu. Mục tiêu của hoạt động này là nhằm đưa khoa học – công nghệ đến gần hơn với đại chúng, góp phần nâng cao nhận thức về vai trò của khoa học đối với các mục tiêu phát triển bền vững, từ đó thúc đẩy các nghiên cứu, sáng kiến đột phá trong cộng đồng.

Buổi đối thoại đầu tiên có chủ đề “Khoa học đang thay đổi sức khỏe toàn cầu như thế nào?” với sự có mặt của các nhà khoa học hàng đầu thế giới trong lĩnh vực quản lý y tế như GS. Ezekiel Emanuel (Hiệu phó chuyên trách về các vấn đề toàn cầu tại Đại học Pennsylvania, Mỹ), GS. Alta Schutte (Trưởng nhóm nghiên cứu về Tim mạch, Mạch máu và Chuyển hóa tại Khoa Y học và Sức khỏe, Đại học New South Wales, Australia)...  Buổi thảo luận đã đưa ra rất nhiều ý tưởng quan trọng nhằm đảm bảo sức khỏe toàn dân trong và sau đại dịch Covid-19.

Theo GS. Emanuel, kinh nghiệm từ các nước phát triển mang tới nhiều bài học trong vấn đề này. Mỹ và Anh là hai ví dụ điển hình cho thấy tầm quan trọng của khoa học cơ bản trong việc nghiên cứu và nhanh chóng đưa vào sản xuất vắc-xin phòng chống Covid.

Vị GS hiện là Cố vấn đặc biệt cho Tổng giám đốc Tổ chức Y tế Thế giới và từng là thành viên của đội đặc nhiệm chống Covid-19 của Tổng thống Mỹ đương nhiệm Joe Biden, lấy ví dụ, ở Mỹ, những nghiên cứu đầu tiên về vắc xin mRNA bắt đầu từ ít nhất hơn ba thập kỷ trước. Tuy nhiên, chỉ đến khi Covid-19 bùng phát, nó mới có thể được phát triển trong thời gian kỷ lục khoảng 10 tháng. Những đổi mới này không tự nhiên mà có mà dựa trên nền tảng của cả một hệ sinh thái bao gồm các học viện, các nhà nghiên cứu, các công ty, các nhà đầu tư mạo hiểm, các cơ quan quản lý. Hệ sinh thái đó đã lớn lên trong nhiều thập kỷ và có thể nhanh chóng đạt được tiến bộ khi tình huống xảy ra.

Tương tự, ông cũng chỉ ra những thành công của nước Anh khi có thể đưa ra các bằng chứng khoa học và pháp đồ điều trị hiệu quả chỉ trong vòng 100 ngày kể từ khi Covid-19 xuất hiện tại quốc gia này. 

“Chúng ta muốn hái quả, nhưng quả ngọt phải là kết quả của những hạt giống đã được gieo trồng từ nhiều thập kỷ trước. Phải qua rất nhiều thế hệ, chúng ta mới có thể thu về tất cả nguyên liệu cần thiết để tạo ra những phát minh khoa học đột phá nhằm kiểm soát Covid-19 hay một số bệnh nguy hiểm khác”, ông nói.

Tuy nhiên, GS. Emanuel cũng chia sẻ, mặc dù đi nhanh trong việc sản xuất vắc xin phòng Covid-19 nhờ thành quả từ nền tảng nghiên cứu, nhưng chính ngành y tế Mỹ lại tỏ ra lúng túng, thiếu hợp tác đồng bộ trong cuộc chiến chống đại dịch. “Năng lực thực chiến là tối quan trọng. Chúng ta cần một chiến lược bài bản, không chỉ với những khủng hoảng lâm thời như Covid-19, mà cả các vấn đề sức khoẻ cộng đồng. Hệ thống quản lý y tế của tất cả các quốc gia đều cần phải được chuẩn bị tốt hơn, bất kể là nước giàu hay các nước ít nguồn lực”, ông nhận định.

Vấn đề mấu chốt, theo ông, chính là một hệ thống giám sát bệnh tật chủ động, chặt chẽ ở cấp quốc gia cũng như quy mô toàn cầu.

“Israel có lẽ là ví dụ điển hình nhất của việc quản lý dữ liệu công dân một cách có hệ thống. Còn gì có thể tốt hơn thế? Nhà chức trách sẽ nắm được từng người dân đang phản ứng với vắc xin như thế nào, điều gì xảy ra khi họ không được tiêm, ai đang bị bệnh...”, ông nói. 

Khoa học dữ liệu sẽ giúp đánh bại những nguy cơ như Covid-19 trong tương lai

Đồng quan điểm, GS. Alta Schutte khẳng định, việc nghiên cứu và phát triển khoa học dữ liệu sẽ giúp tăng cường khả năng tiếp cận với dịch vụ chăm sóc sức khỏe của người dân, đặc biệt ở nước nghèo, đồng thời giúp họ nâng cao kiến ​​thức để bảo vệ chính mình. Nguồn dữ liệu có thể tới từ những thiết bị đeo tay đang được sử dụng phổ biến, tạo ra một lượng lớn dữ liệu như thân nhiệt và các phản ứng của cơ thể cho phép phát hiện cơn sốt.

“Vai trò của khoa học dữ liệu sẽ vô cùng to lớn, kể cả là dữ liệu có sẵn, để Chính phủ và Bộ Y tế có thể đưa ra quyết định do dữ liệu thay đổi liên tục”, vị GS thành viên của Viện Sức khỏe Toàn cầu George, đồng thời là thành viên của Hội đồng Sơ khảo Giải thưởng VinFuture, nhận xét.

“Chúng ta đang ở thời đại không gian mới, thời đại không gian thứ hai, và con người đang chạy đua để đặt bước chân đầu tiên lên sao Hỏa. Tôi hy vọng rằng, cũng như việc chinh phục Mặt Trăng, chúng ta sẽ chứng kiến những 'tia lửa' tương tự để cho ra đời những công nghệ và đổi mới y tế trong tương lai”, GS Schutte đã đưa ra kết luận trong buổi Đối thoại khoa học đầu tiên do Quỹ VinFuture tổ chức.   

Tiếp nối sự thành công của cuộc Đối thoại đầu tiên với chủ đề sức khỏe, trong những kỳ tới, chuỗi sự kiện đối thoại khoa học trực tuyến của VinFuture sẽ tiếp tục bàn luận về vai trò của khoa học gắn với các mục tiêu phát triển bền vững khác của Liên Hợp Quốc như môi trường bền vững, thành phố thông minh, bình đẳng giới và giáo dục chất lượng.

Thông qua hoạt động này, VinFuture kỳ vọng các nhà khoa học và chuyên gia nghiên cứu có tầm ảnh hưởng trên thế giới sẽ truyền cảm hứng cho mọi thành phần trong xã hội, đặc biệt là giới trẻ - thế hệ lãnh đạo tương lai của nhân loại, theo đuổi những nghiên cứu, sáng kiến nhằm giải quyết các vấn đề cấp thiết mang tính toàn cầu. Đồng thời, chuỗi sự kiện này cũng tạo điều kiện để các nhà khoa học chia sẻ những đóng góp, cống hiến vĩ đại với đại chúng bằng ngôn ngữ bình dân, dễ hiểu, giúp khoa học trở nên gần gũi và trở thành một phần không thể tách rời của cuộc sống, góp phần lan tỏa những giá trị tốt đẹp của khoa học phụng sự nhân loại trong cộng đồng.

An Nhiên

Đầu năm 2023, anh Cương cảm thấy đau đầu liên miên. Đến nhiều bệnh viện kiểm tra, bác sĩ vẫn không tìm ra nguyên nhân. Tháng 3/2023, anh lên cơn đau dữ dội, mắt bị lác, nửa người bên phải tê cứng. Chị Lan Anh vội đưa chồng đến Bệnh viện Bạch Mai thăm khám rồi "chết điếng" khi hay tin trong não anh Cương có một khối u lớn.

Bác sĩ cho biết, khối u quá to, nằm tại vị trí rất nguy hiểm ở bên thái dương trái khiến việc phẫu thuật trở nên khó khăn. Nếu cắt hết cả chân u có thể dẫn tới tình trạng tử vong cho bệnh nhân. Nghiêm trọng hơn, phương pháp xạ trị cũng không thể can thiệp được vì gây nguy hiểm tới tính mạng anh Cương.

Đắn đo rất nhiều, chị Lan Anh chỉ còn lựa chọn duy nhất là cho chồng mổ não, dù rằng biết chỉ loại bỏ được 80% khối u. Tuy nhiên, cứ 3 tháng khối u lại mọc rồi phát triển khiến anh Cương tiếp tục phải mổ thêm 3 lần nữa. Suốt 1 năm ròng chồng nằm viện, tài sản trong nhà cứ lần lượt "đội nón ra đi". 

Chi phí phẫu thuật cho anh Cương đã lên tới hơn 100 triệu đồng, phần lớn là do đi mượn. Hàng tháng cứ nhận lương, chị Lan Anh lại dùng một phần để trả nợ, số dư còn lại chẳng thấm tháp là bao. Trong khi đó, trung bình tiền thuốc cho anh lên đến 2 triệu đồng/ngày.

Trong lúc gia đình lâm vào tình cảnh khó khăn nhất thì may mắn nhận được sự giúp đỡ của các nhà hảo tâm trong và ngoài nước.

“Từ ngày chồng em mắc bệnh, tài sản trong nhà đều phải bán đi hết. Các con còn nhỏ, bố mẹ già yếu chẳng biết bấu víu vào đâu. Số tiền này của mọi người ủng hộ rất quý giá đối với gia đình lúc này, sẽ được dùng để trang trải chi phí chữa bệnh cho chồng", chị Lan Anh nói.

Chứng kiến cảnh nhà cửa và các thành phố bị phá hủy trong giao tranh, một số người ở Ukraine thậm chí tỏ ra hoài nghi một cam kết mới đây của Nhà Trắng về gói viện trợ quân sự mới trị giá 700 triệu USD, bao gồm cả việc cung cấp các hệ thống tên lửa tân tiến. 

"Hiện đang muộn mất rồi. Các đối tác phương Tây đang giúp đỡ chúng tôi, nhưng số lượng vũ khí và đạn dược họ đang cung cấp là không đủ", Serhiy Gaidai, thống đốc vùng Luhansk, miền đông Ukraine bày tỏ. Thành phố Sievierodonetsk ở Luhansk đã bị phá hủy một phần trong đợt tiến công của các lực lượng Nga những ngày gần đây.

Theo Reuters, hàng nghìn người đã thiệt mạng và hơn 6 triệu người buộc phải rời khỏi đất nước đi lánh nạn kể từ khi Nga mở chiến dịch tấn công quân sự sang Ukraine ngày 24/2. Moscow tuyên bố, chiến dịch nhằm giải giáp vũ khí và loại bỏ nước láng giềng khỏi những phần tử theo chủ nghĩa dân tộc cực đoan, bị Điện Kremlin coi là đe dọa an ninh Nga. 

Tại Moscow, Tổng thống Vladimir Putin dường như muốn truyền tải thông điệp rằng mọi hoạt động ở xứ sở bạch dương vẫn diễn ra như bình thường, bất chấp các đòn trừng phạt của Mỹ và các đồng minh.

Với việc các lực lượng Moscow đã thâu tóm quyền kiểm soát tới 1/5 diện tích Ukraine, Tổng thống Volodymyr Zelensky ngày 2/6 phát biểu trước các quan chức phương Tây ở Bratislava rằng, cuộc chiến đang trải qua một thời điểm then chốt, phụ thuộc vào việc liệu phương Tây có thể cung cấp vũ khí cho Kiev để lật ngược lợi thế lớn về trang thiết bị và quân số của Nga ở miền đông đất nước hay không.

Sai lầm lớn

Một số nhà quan sát tin phương Tây đã bỏ lỡ cơ hội tốt nhất. "Cảm nhận của tôi là phương Tây đã mắc một sai lầm lớn. Cách đây 6 tuần, khi người Nga rút lui ... Đó là thời điểm người Mỹ đáng lẽ nên trao cho người Ukraine hệ thống tên lửa pháo binh cơ động cao (HIMARS)", Jamie Shea, cựu quan chức cấp cao NATO hiện làm việc tổ chức nghiên cứu "Những người bạn của châu Âu" ở Brussels nói, ám chỉ đến các hệ thống tên lửa tân tiến Washington mới cam kết tài trợ cho Kiev.

Quân Nga được tin đã buộc phải rút khỏi các vị trí quanh Kiev và các vùng miền bắc Ukraine sau khi bị kéo căng quá mức các tuyến tiếp tế trong những tuần đầu chiến sự. Tuy nhiên, trong những tuần gần đây, họ đã đặt Ukraine vào thế lùi ở miền đông bằng cách tập trung hỏa lực áp đảo vào một mặt trận tương đối nhỏ.

Theo một quan chức quốc phòng phương Tây, Nga đang tiến chậm, chỉ 500 - 1.000 mét mỗi ngày so với hàng chục km mà học thuyết quân sự của họ dự tính khi áp dụng các chiến thuật hiện tại. Quan chức này nhận định, việc Nga tập trung vào pháo binh một phần có thể do tình trạng suy yếu của lực lượng bộ binh, với hiệu quả chiến đấu chỉ đạt 50% khả năng. Ông ước tính, Nga đã có hơn 40.000 binh lính thiệt mạng hoặc bị thương khi tham chiến ở nước láng giềng.

Tình thế khó khăn

Tuy nhiên, chiến thuật của Nga cũng gây tổn thất không ngừng cho quân Ukraine ở tiền tuyến, với ước tính tới 100 binh sĩ tử trận mỗi ngày và 450 -500 người bị thương. Cường độ hỏa lực của đối phương đang ngăn cản các lực lượng Kiev luân chuyển, làm trầm trọng thêm mức độ mệt mỏi.

"Mặc dù Ukraine đang gây ấn tượng về chiến thuật, chiến lược và cách tổ chức rất khôn ngoan nhưng không ai có thể phủ nhận rằng họ đã bị trúng hết đòn giáng này đến đòn giáng khác. Nga có nhiều thứ để đổ vào cuộc chiến này hơn những gì người Ukraine có", Joerg Forbrig thuộc Quỹ Marshall Đức ở Berlin bình luận. 

Theo các nhà phân tích quân sự, hai yếu tố có khả năng quyết định sự thành công của nỗ lực cứu trợ từ phương Tây là tốc độ và số lượng.

"Chúng tôi đã nhận được khoảng 100 khẩu pháo từ Mỹ và gần như tất cả đều đã ở Ukraine. Nhưng vấn đề là chúng tôi cần số lượng vũ khí tối thiểu nhiều gấp 5 như vậy để ít nhất đảm bảo sự cân bằng sức mạnh", Serhiy Zgurets, lãnh đạo bộ phận tư vấn chính sách của tổ chức Defense Express ở Kiev nói.

Tính cả thời gian vận chuyển và đào tạo binh lính sử dụng, Ukraine có thể mất tới 4 tuần mới có thể đưa những vũ khí viện trợ vào sử dụng, tiềm ẩn nguy cơ tạo cơ hội cho Nga tăng cường hành động trước.

Các hệ thống tên lửa tân tiến của Mỹ với tầm bắn lên tới 80 km, gấp đôi tầm bắn của các loại pháo Ukraine đang vận hành, có thể mang tới lợi thế lớn cho các lực lượng Kiev, giúp giảm đáng kể khả năng đối mặt của các đội pháo binh trước hỏa lực bay tới, đồng thời tăng tốc độ và sự chính xác của những vụ tập kích nhằm các vị trí của quân Nga. Chúng cũng có thể cho phép Ukraine tấn công vào các tuyến tiếp tế nằm sâu phía sau chiến tuyến của đối phương.

Washington đồng ý chuyển giao HIMARS sau khi nhận được sự đảm bảo từ Kiev rằng họ sẽ không sử dụng chúng để bắn phá các mục tiêu bên trong lãnh thổ Nga.  Tuy nhiên, Moscow cáo buộc Washington đang đổ thêm "dầu vào lửa".

"Trong trường hợp Ukraine liên tục nhận được các loại vũ khí nước này yêu cầu ... và hoạt động đó ngày càng được mở rộng và tăng lên, điều này nhiều khả năng giúp đất nước ngăn chặn Nga trên tất cả các khía cạnh của cuộc xung đột và sẽ tạo điều kiện để thực hiện phản kích vào tháng 8 hoặc tháng 9", chuyên gia Oleksandr Musiyenko đến từ Trung tâm Nghiên cứu quân sự và pháp lý của Ukraine bày tỏ.

Tuấn Anh