Một nhân viên tư vấn bán hàng của sản phẩm tấm ốp gầm bảo vệ pin xe điện tại TP HCM cho rằng phụ kiện này sẽ không làm mất bảo hành của xe, do việc lắp đặt không khoan thêm lỗ, và gắn vào các lỗ vít đã có sẵn. Ngoài ra các lỗ trên tấm ốp không làm ảnh hưởng đến khả năng tản nhiệt của xe. Người nhân viên này cho biết cơ sở đã lắp đặt tấm ốp gầm cho nhiều mẫu xe điện trong thời gian qua.

Trúc nghỉ ở nhà từ khi mang bầu đến nay, mỗi tháng lĩnh lương Đạt giữ lại một khoản chi tiêu cá nhân cố định, còn lại sẽ đưa cho vợ quản lý. Từng khoản chi tiêu Trúc đều ghi chép rõ ràng, cuối tháng tổng kết đâu ra đấy nên Đạt khá yên tâm. Ban đầu anh còn thường xuyên hỏi vợ chuyện tiền nong, dần dần có khi mấy tháng anh mới bảo vợ báo cáo con số một lần.

Cứ thế qua 3 năm, nhờ Trúc biết tính toán chi tiêu và mua sắm tiết kiệm mà hai vợ chồng cô đã dành dụm được khoản tiền đáng kể. Cho đến hôm vừa rồi, mẹ cô chẳng may bị bỏng phải vào bệnh viện gấp, lúc ấy Trúc cũng đang chơi ở nhà ông bà. Trúc biết bố mẹ không có tiền tiết kiệm liền bảo bố cô gọi taxi đưa bà vào viện trước. Trúc mang con về gửi nhờ bác hàng xóm, còn cô mở két sắt lấy 10 triệu vào làm thủ tục nhập viện cho mẹ.

Sắp xếp cho mẹ ở bệnh viện xong xuôi, biết tình hình sức khỏe của bà không đáng lo ngại, lúc ấy Trúc mới thở phào về nhà. Ai ngờ vừa bước vào cửa, cô giật mình thấy Đạt ngồi ngay ngắn trên sofa, nhìn vợ bằng ánh mắt lạnh lùng, nghiêm khắc.

"Anh ấy hỏi tôi vừa đi đâu về mà gửi con bên nhà hàng xóm, tôi kể chuyện của mẹ nhưng khoản tiền 10 triệu thì giấu. Tôi đã gửi hồ sơ xin việc đi làm lại, dự định một thời gian ngắn nữa có lương sẽ bù vào. Mấy năm qua chồng tôi một mình lo cho gia đình, tôi không muốn anh ấy phải lo cho cả mẹ vợ nữa...",Trúc nói.

Cô vừa dứt lời thì Đạt đứng bật dậy giáng cho vợ một cái tát rồi gằn từng tiếng: "Vẫn còn già mồm giấu giếm! Tôi thừa biết cô lấy 10 triệu mang cho mẹ đẻ rồi đấy. Thật uổng công tôi tin tưởng cô bấy lâu nay!".

Thời điểm đó Trúc mới bàng hoàng biết được Đạt đã lén lắp camera theo dõi chỉ thẳng vào vị trí két sắt từ bao giờ và không hề nói với vợ. Hẳn là dạo gần đây ít có thời gian hỏi đến tiền nong trong nhà nên Đạt tìm cách theo dõi vợ, xem cô có lén lút lấy tiền mang đi đâu không.

Một mặt đưa tiền lương cho vợ quản lý, thể hiện mình là người đàn ông biết vun vén cho gia đình và tin tưởng vợ, thật ra Đạt chưa bao giờ đặt niềm tin vào cô, cho dù 2 người đã chung sống bên nhau 3 năm. "Nếu không theo dõi thì làm sao bắt quả tang cô biển thủ tiền? Rồi cứ thế bị cô dắt mũi, cô khai khống lên những khoản chi tiêu thì tôi làm sao biết được? Đấy, tôi vừa mới lắp nửa tháng đã thấy mất ngay 10 triệu, trước đây chưa lắp thì đã mất đến bao nhiêu rồi?", Đạt cười gằn.

Trúc bủn rủn cả chân tay khi biết mọi hành động của cô bị Đạt theo dõi từ đầu đến cuối. Cô giải thích sẽ trả lại khoản tiền đó bởi không muốn nhờ vả anh nhưng Đạt không tin. Thậm chí anh còn bắt cô bồi thường vào quỹ gia đình 100 triệu bởi nghi ngờ vợ "biển thủ tiền quen thói", do trước đây anh chưa lắp camera nên chưa "tóm" được.

Trúc chia sẻ: "Đến mức ấy thì tôi thật sự không thể nín nhịn được nữa. Chẳng ngờ anh ấy lại tính toán và đa nghi tới độ khủng khiếp, vợ chồng sống với nhau mà như thế thì quá đáng sợ...".

Trúc ngay lập tức đi vay bạn 10 triệu trả cho chồng, đồng thời đưa ra sổ thu chi ghi rõ ràng từng khoản. Đạt đưa cho cô bao nhiêu tiền, chi dùng hết bao nhiêu, còn lại từng nào đều rõ ràng và cụ thể trên giấy, Đạt đòi thêm 100 triệu là quá vô lý. Nếu anh nghi ngờ cô khai khống thì cứ điều tra theo ý thích, Trúc không còn sức lực và sự kiên nhẫn để giải thích cho anh hiểu nữa.

Sau đó Trúc dọn đồ, bế con về nhà ngoại. Cô lên kế hoạch gửi con đi trẻ rồi quay trở lại với công việc, vừa làm việc, chăm con vừa chăm sóc mẹ. "Tôi đã đưa đơn ly hôn nhưng chồng chưa ký. Anh ấy muốn tôi nghĩ lại song cứ nhớ đến bí mật tê tái phía trên chiếc két sắt kia là tôi sợ hãi, không còn động lực và niềm tin để tiếp tục nữa. Vợ chồng mà đề phòng, nghi kị và thiếu tin tưởng nhau tới mức đó, thiết nghĩ còn chung đường làm gì?", người phụ nữ này bày tỏ.

Theo Gia đình và Xã hội

Mỗi tháng đưa 20 triệu vợ vẫn cho ăn đạm bạc, lý do khiến chồng bất ngờ

"Hôm ấy tôi bực lắm, trong lòng nảy sinh đủ mọi nghi ngờ nghĩ chắc vợ lại giấu tiền làm điều mờ ám nên tài chính mới thâm hụt như vậy...", người chồng kể.

Câu nói nổi tiếng của Friedrich Engels "Thà phải tìm hiểu sự thật suốt đêm còn hơn nghi ngờ nó suốt đời" được mượn để mô tả tình trạng này. Nhiều người không ngại bỏ thời gian để "soi" 12.000 trang sao kê tài khoản. Những chuyện khó ngờ, những sự thật không mong muốn đã lộ ra từ đó.

Trong lúc dư luận hả hê với "thành quả" check VAR, tôi muốn nhìn vào những khía cạnh khác của câu chuyện này.

Việc kiểm tra sao kê tài khoản không xấu, nhưng bóc mẽ người khác cũng không làm cho ai đó trở nên tốt đẹp hơn, đặc biệt là khi bản thân họ có thể chưa chung tay ủng hộ đồng bào bị ảnh hưởng bởi bão lũ. Những người thích phông bạt từ thiện, cho dù có nâng khống số tiền để khoe khoang, chí ít họ cũng đã ủng hộ.

Nhưng, có một điều còn quan trọng hơn. Nhiều người quá chú trọng vào sao kê và coi đó như bảo chứng cho sự minh bạch và hiệu quả trong công tác từ thiện. Như thế là chưa đủ.

Sao kê thể hiện số tiền đã chuyển vào (ghi có) và chuyển ra (ghi nợ) của một tài khoản. Đây là một bằng chứng thể hiện sự minh bạch của đơn vị tiếp nhận tiền ủng hộ. Nhưng cần nhiều việc hơn nữa để bạch hóa một cách toàn diện, đặc biệt là hiệu quả của công tác từ thiện.

Là người làm công tác xã hội và phát triển cộng đồng trong các tổ chức phi chính phủ, tổ chức xã hội trong nước và quốc tế hơn 20 năm qua, tôi khẳng định giải ngân tiền tài trợ đến người hưởng lợi sao cho thiết thực và hiệu quả chưa bao giờ là việc dễ dàng.

Cách giải ngân đơn giản nhất là cấp phát tiền thì cũng cần có danh sách ký nhận với đầy đủ thông tin của người nhận và tài liệu chứng minh đối tượng phù hợp. Ví dụ người nghèo thì cần có giấy chứng nhận hộ nghèo, cận nghèo.

Nhưng làm từ thiện - nhân đạo, hay nói như cách chúng tôi thường dùng là công tác xã hội và phát triển cộng đồng, đâu chỉ có phát tiền.

Giống như câu chuyện cho cần câu thay vì cho con cá, thậm chí dạy cả cách bán cá khi câu được nhiều, làm công tác xã hội và phát triển cộng đồng cần có kỹ thuật, kỹ năng và phương pháp dựa trên các lý thuyết, nghiên cứu thực chứng. Đây là một công việc chuyên nghiệp. Mục đích cuối cùng là để giúp người dân được nâng cao năng lực và cơ hội tiếp cận với giáo dục toàn diện, chăm sóc y tế đầy đủ, việc làm phù hợp, sinh kế bền vững... từ đó vươn lên thoát nghèo và chủ động ứng phó với thiên tai chứ không tiếp tục thụ động chờ đợi sự hỗ trợ từ bên ngoài.

Để làm được những việc ấy cần có nhiều hoạt động khác nhau, từ truyền thông - giáo dục nâng cao nhận thức và thay đổi hành vi - đến nâng cấp cơ sở vật chất, trang thiết bị; từ các hoạt động cứu trợ khẩn cấp cho đến hoạt động hỗ trợ lâu dài, mô hình sinh kế bền vững.

Về mặt kiểm toán, những hoạt động này đòi hỏi nhiều chứng từ để chứng minh. Ví dụ, một buổi tập huấn cần có danh sách học viên tham gia, được xác nhận bởi một cơ quan/tổ chức ở địa phương và ký nhận của người tham gia, có tài liệu tập huấn và CV của giảng viên kèm hợp đồng và báo cáo đánh giá trước/ sau khóa học, có hóa đơn mua văn phòng phẩm, có hình ảnh buổi tập huấn... Đây rõ ràng là điều mà bản thân sao kê tài khoản không đủ để chứng minh sự minh bạch và hiệu quả giải ngân tiền ủng hộ.

Trước khi triển khai một buổi tập huấn như ví dụ ở trên, chúng tôi phải thiết kế các dự án, chương trình mà buổi tập huấn hướng đến nhằm đạt kết quả đầu ra nào đó. Thiết kế dự án cẩn thận và giám sát, đánh giá việc triển khai một cách chặt chẽ là cách làm tăng tính hiệu quả của công tác xã hội và phát triển cộng đồng, từ đó làm tăng tính minh bạch và trách nhiệm giải trình đối với người ủng hộ, nhà tài trợ.

Làm việc với vai trò là các tổ chức chuyên nghiệp có sự tham gia của hàng chục, thậm chí hàng trăm con người được đào tạo bài bản ở mỗi tổ chức, nhưng chúng tôi luôn gặp phải áp lực giải ngân với nỗi lo chậm tiến độ (under spend). Bởi, như đã nói, nếu chỉ phát tiền, chỉ cho con cá thì quá dễ dàng.

Công việc nhân đạo - từ thiện được thực hiện bởi các tổ chức xã hội chuyên nghiệp, các cơ quan như MTTQ, Hội Chữ Thập Đỏ đã không dễ dàng như vậy thì với các cá nhân hoặc nhóm người tự đứng ra thực hiện sẽ càng khó khăn hơn.

Sự thiếu chuyên nghiệp, thiếu kỹ năng trong cách làm của một vài cá nhân có thể dẫn đến những kết quả không mong muốn, trước hết là sự nghi ngờ của dư luận về tính minh bạch trong việc giải ngân, hoặc gặp phải rủi ro về sức khỏe, tính mạng như từng diễn ra.

Nói vậy không phải để phủ nhận, phê phán những cá nhân đang nỗ lực hết mình kêu gọi ủng hộ và không quản ngại khó khăn trực tiếp tham gia công tác cứu trợ nhân đạo ở các vùng thiên tai. Nói như vậy để thấy rằng đây là công việc đòi hỏi tính chuyên nghiệp để hướng tới sự minh bạch và trách nhiệm giải trình.

Rõ ràng là để minh bạch hiệu quả của công tác từ thiện, nhân đạo, chỉ sao kê là không đủ.

Nguyễn Minh Hoàng