GS.TS Trần Văn Thuấn, Thứ trưởng Bộ Y tế, cho biết, ung thư vú là bệnh ung thư phổ biến hàng đầu ở nữ giới không chỉ trên thế giới mà cả tại Việt Nam. Theo thống kê từ GLOBOCAN năm 2022, thế giới ghi nhận gần 2,3 triệu ca mới mắc và 666.000 ca tử vong do ung thư vú mỗi năm.

Việt Nam ghi nhận khoảng 24.600 ca mới mắc và 10.000 ca tử vong mỗi năm, chiếm 1/3 tổng số ca ung thư ở nữ giới. 

"Đặc biệt, độ tuổi mắc bệnh ngày càng trẻ hóa, tạo ra thách thức lớn cho cả người bệnh và hệ thống y tế. Nhiều phụ nữ vì e ngại mà trì hoãn việc khám tầm soát, dẫn đến việc phát hiện bệnh ở giai đoạn muộn, khiến điều trị trở nên khó khăn và kém hiệu quả", Thứ trưởng Thuấn nói.

Do đó, tầm soát ung thư vú đóng vai trò vô cùng quan trọng, giúp giảm đáng kể chi phí và thời gian điều trị. 

Theo Thứ trưởng, hiện nay, y học đã đạt nhiều tiến bộ trong điều trị ung thư vú, từ phẫu thuật, xạ trị, hóa trị cho đến các phương pháp tiên tiến như liệu pháp nội tiết, nhắm trúng đích và miễn dịch. Những bước tiến này đã nâng cao chất lượng điều trị, mang lại hy vọng cho nhiều bệnh nhân. 

Tại sự kiện, Thứ trưởng Trần Văn Thuấn đánh giá cao Quỹ Hỗ trợ bệnh nhân ung thư - Ngày mai tươi sáng và Roche Pharma Việt Nam cùng các đơn vị đồng hành đã sáng kiến tổ chức chiến dịch truyền thông nâng cao nhận thức về bệnh ung thư vú.

Chiến dịch đã cùng với các bệnh viện và các cơ quan truyền thông tuyên truyền giúp phụ nữ nâng cao nhận thức, quan tâm đến bản thân, đặc biệt chủ động tầm soát phát hiện sớm ung thư vú. 

Những năm gần đây, tỷ lệ phát hiện ung thư vú ở giai đoạn sớm (giai đoạn 0, 1, 2) đã đạt hơn 77% so với 52% ở giai đoạn 2008-2010. Nếu được chẩn đoán sớm, tỷ lệ sống thêm 5 năm của bệnh nhân có thể lên đến 90%, thậm chí với nhóm bệnh nhân trẻ tuổi, tỷ lệ sống thêm 10 năm ở giai đoạn sớm là trên 80%.

Làm gì để phát hiện sớm ung thư vú?

Thứ trưởng kêu gọi cộng đồng hãy cùng chung tay đẩy lùi bệnh ung thư vú. Các doanh nghiệp, tổ chức cần đưa chương trình sàng lọc ung thư nói chung và ung thư vú nói riêng đối với phụ nữ bước sang tuổi 40 vào chương trình khám sức khỏe định kỳ để hướng tới một Việt Nam vững vàng và khỏe mạnh. 

"Tôi muốn nhấn mạnh đến các chị em phụ nữ: Đừng trì hoãn! Hãy yêu bản thân, chủ động chăm sóc sức khỏe và cần lưu ý 5 điều dưới đây để phát hiện sớm ung thư vú, để điều trị đạt hiệu quả cao", Thứ trưởng Thuấn nhấn mạnh.

Cụ thể, 5 điều chị em cần biết gồm: 

- Biết nguy cơ của mình mắc ung thư vú.

- Biết cách mình có thể làm giảm nguy cơ ung thư vú.

- Biết cách tự khám vú đúng cách.

- Biết khi nào cần đi khám, phát hiện sớm ung thư vú: là khi có các dấu hiệu, triệu chứng nghi ngờ ung thư vú.

- Biết nơi khám ung thư vú. 

GS.TS Lê Văn Quảng, Giám đốc Bệnh viện K, cũng hy vọng các chương trình truyền thông và khám sàng lọc ung thư vú hàng năm trên toàn quốc sẽ thúc đẩy cộng đồng nhận thức được tầm quan trọng của việc phòng ngừa và phát hiện sớm ung thư vú, một căn bệnh có thể điều trị hiệu quả nếu được phát hiện kịp thời. 

Các dấu hiệu sớm cảnh báo ung thư vú

Ở giai đoạn đầu, chị em có thể nhận thấy sự thay đổi ở vú khi khám vú hàng tháng hoặc những cơn đau nhỏ bất thường dường như không biến mất.

Các dấu hiệu sớm của ung thư vú bao gồm:

- Thay đổi hình dạng của núm vú.

- Cơn đau ở vú không biến mất sau kỳ kinh tiếp theo.

- Nổi u cục mới không biến mất sau kỳ kinh tiếp theo của bạn.

- Tiết dịch núm vú từ một bên vú có màu trong, đỏ, nâu hoặc vàng.

- Mẩn đỏ không rõ nguyên nhân, sưng tấy, kích ứng da, ngứa ngáy hoặc phát ban trên vú.

- Sưng tấy hoặc một khối u xung quanh xương đòn hoặc dưới cánh tay.

- Một khối cứng với các cạnh không đều có nhiều khả năng là ung thư.

Ngũ cốc nguyên hạt

Ngũ cốc gồm gạo, mì, ngô, khoai, sắn và các chế phẩm như bánh mỳ, phở, bún, miến, mì... Gạo là lương thực chính được tiêu thụ phổ biến nhất. Hạt ngũ cốc có 3 phần chính là cám, mầm và nội nhũ. Ngũ cốc nguyên hạt là loại ngũ cốc vẫn giữ được đủ 3 phần chính. 

Cám là lớp bên ngoài giàu chất xơ, cung cấp vitamin B, sắt, đồng, kẽm, magie, chất chống oxy hóa và các hóa chất thực vật (phytochemical). Phytochemical là các hợp chất hóa học tự nhiên trong thực vật đã được nghiên cứu về vai trò của chúng trong việc phòng chống bệnh tật. 

Mầm là lõi của hạt, giàu chất béo lành mạnh, vitamin E, vitamin B, chất phytochemical và chất chống oxy hóa. Nội nhũ là lớp bên trong chứa carbohydrate, protein và một lượng nhỏ vitamin B và khoáng chất. Những thành phần này mang nhiều lợi ích cho cơ thể. 

Các yếu tố khác có trong bánh mì và ngũ cốc nguyên hạt, cũng có thể làm chậm quá trình hấp thụ thực phẩm và làm giảm GI.

Ngũ cốc nguyên hạt là nguồn tinh bột tốt cho người bệnh đái tháo đường vì đây là nhóm thực phẩm chứa nhiều chất xơ và ít các loại đường đơn giản. Yến mạch là một trong những lựa chọn tốt, nó không chỉ giúp giảm cholesterol mà còn làm chậm quá trình tiêu hóa, giúp duy trì mức đường huyết ổn định. 

Gạo lứt cũng là một lựa chọn tốt hơn so với gạo trắng, vì hạt gạo lứt giữ lại lớp vỏ và mầm, cung cấp nhiều vitamin B và khoáng chất. 

Tuy nhiên yến mạch và gạo lứt có giá thành cao hơn nên người bệnh đái tháo đường có thể dùng các loại gạo xát dối (mặc dù có chỉ số đường huyết ở mức cao là 72%) để thay thế cho gạo trắng. 

Với bánh mỳ, bánh mỳ nguyên cám hay bánh mỳ từ yến mạch là một lựa chọn tốt hơn, có thể dùng trong bữa phụ tuy nhiên cần chú ý chọn loại không có thêm đường hoặc chất béo bão hòa để tránh tăng đường huyết.

Trên thị trường hiện nay cũng có một số loại bún hoặc bánh canh được làm từ gạo lứt cũng là một lựa chọn tốt với người bệnh đái tháo đường. 

Trong nhóm thực phẩm giàu tinh bột, một số thực phẩm có chỉ số đường huyết cao như gạo trắng (83%), bột dong (95%), gạo xát dối (72%). Các loại khoai như khoai lang (54%), sắn (50%), củ từ (51%) có chỉ số đường huyết thấp, khoai sọ có chỉ số đường huyết cao hơn, ở mức trung bình (58%). 

Người bệnh đái tháo đường cần tránh các loại thực phẩm có chứa nhiều đường tự do như các loại đồ uống có đường.

Các loại đậu

Các loại đậu không chỉ cung cấp tinh bột mà còn giàu protein và chất xơ, rất tốt cho việc kiểm soát đường huyết. Các thực phẩm giàu đạm thực vật gồm các loại đậu, đỗ và chế phẩm (đậu phụ, sữa đậu nành, bột đậu...).

Ngoại trừ một acid amin là methionine (có trong ngũ cốc), các loại đậu chứa tất cả các acid amin, bao gồm cả lysine (acid amin hầu như không có trong ngũ cốc). 

Các chất dinh dưỡng quan trọng khác có trong các loại đậu là vitamin (B1, B2, B3, B9, C, carotenes) và khoáng chất (canxi, magie, kẽm, kali, sắt). Chúng cũng chứa acid béo không bão hòa một nối đôi và nhiều nối đôi là chủ yếu. 

Khuyến nghị về tiêu thụ đậu, đỗ trên thế giới được đề cập đến là nên tiêu thụ 4 phần ăn (28-40gr) mỗi ngày đối với nam dưới 70 tuổi và 2 phần ăn (14-20gr) mỗi ngày cho phụ nữ và nam giới trên 70 tuổi. Các loại đậu có chỉ số đường huyết thấp, ví dụ đậu tương có chỉ số đường huyết là 18%. 

Rau quả

Rau củ là nhóm thực phẩm rất quan trọng trong chế độ ăn của người bệnh đái tháo đường. Hầu hết các loại rau không chứa tinh bột (các loại rau lá) đều có chỉ số đường huyết rất thấp. Các loại rau củ có nhiều tinh bột thường có chỉ số đường huyết cao hơn, nhưng cũng ở mức độ thấp.

Bên cạnh các loại rau lá, các loại rau củ có tinh bột như củ cải, cà rốt cũng có chỉ số đường huyết thấp.

Các loại trái cây cũng là một phần không thể thiếu trong chế độ ăn của người bệnh đái tháo đường. 

Quả mọng như dâu tây, việt quất… không chỉ cung cấp vitamin C mà còn chứa nhiều chất xơ và ít đường, giúp ổn định mức đường huyết. Táo và lê là những lựa chọn tuyệt vời khác, chúng chứa nhiều chất xơ hòa tan giúp làm chậm quá trình hấp thụ đường. 

Khi ăn trái cây, người bệnh nên ưu tiên những loại có chỉ số đường huyết thấp và tránh các loại trái cây khô hoặc có đường bổ sung để đảm bảo duy trì mức đường huyết ổn định. Một số loại trái cây ngọt có chỉ số đường huyết rất thấp và thấp như mận (24), nho (25-43), táo (34). 

Cách chế biến và thời gian chế biến thực phẩm

Cách chế biến và thời gian chế biến thực phẩm cũng có ảnh hưởng đến chỉ số đường huyết. Ví dụ với khoai lang thông thường, chưa chế biến có chỉ số đường huyết là 54 trong khi khoai lang nướng bỏ lò có chỉ số đường huyết cao gấp 2,5 lần. 

Một số nghiên cứu cũng đưa ra kết quả gần tương tự. Khoai lang luộc có giá trị GI từ thấp đến trung bình, với thời gian luộc lâu hơn sẽ làm giảm GI, khi luộc trong 30 phút, khoai lang có giá trị GI thấp khoảng 46%, nhưng khi luộc chỉ trong 8 phút, chúng có giá trị GI trung bình là 61%. 

Bên cạnh đó, người bệnh cần lưu ý, dù là thực phẩm tốt, nhưng việc ăn quá nhiều vẫn có thể làm tăng đường huyết. Việc thiết kế thực đơn phù hợp cần có sự tham gia của các chuyên gia dinh dưỡng.

Người bệnh nên tái khám định kỳ và khám, tư vấn dinh dưỡng, hoạt động thể lực phù hợp để kiểm soát đường huyết đạt mục tiêu điều trị.

Thạc sĩ - Bác sĩ Ngô Thị Hà Phương

Trung tâm Giáo dục truyền thông dinh dưỡng, Viện Dinh dưỡng, Bộ Y tế

Theo khuyến cáo của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), lượng muối tối đa một người nên tiêu thụ mỗi ngày là 5g.

Tuy nhiên, theo báo cáo của Bộ Y tế Việt Nam năm 2019, người Việt Nam trung bình tiêu thụ đến 9,4g muối mỗi ngày, gần gấp đôi so với mức khuyến nghị.

Việc tiêu thụ quá nhiều muối gây ra tình trạng tăng huyết áp, một trong những nguyên nhân chính dẫn đến đột quỵ. Khi huyết áp tăng cao, thành mạch máu phải chịu áp lực lớn, lâu dài sẽ làm tổn thương thành mạch và tăng nguy cơ vỡ mạch máu não, gây ra đột quỵ.

Một nghiên cứu từ American Heart Associationđã chỉ ra rằng, việc tiêu thụ lượng muối cao làm tăng đáng kể nguy cơ đột quỵ. Bên cạnh đó, những người thường xuyên ăn mặn còn dễ mắc các bệnh liên quan đến tim mạch như: suy tim, bệnh mạch vành, góp phần làm tăng nguy cơ đột quỵ.

Cách giảm thiểu nguy cơ:

- Giảm lượng muối trong chế độ ăn bằng cách tránh các thực phẩm chế biến sẵn, nước mắm, gia vị chứa nhiều muối.

- Tăng cường sử dụng các loại thảo mộc và gia vị tự nhiên để thay thế cho muối trong nấu ăn.

- Lựa chọn các thực phẩm tươi, ít qua chế biến và tránh ăn quá nhiều các món nướng, rán chứa nhiều muối.

Hút thuốc lá - Nguy cơ đột quỵ cận kề

Hút thuốc lá là một trong những nguyên nhân gây tử vong hàng đầu trên thế giới, và Việt Nam cũng không ngoại lệ.

Không chỉ gây ra các bệnh lý về phổi và ung thư, hút thuốc lá còn là yếu tố chính làm tăng nguy cơ đột quỵ. Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), khoảng 20% số ca đột quỵ trên toàn thế giới có liên quan đến việc sử dụng thuốc lá.

Hút thuốc lá không chỉ gây hại cho phổi mà còn ảnh hưởng nghiêm trọng đến hệ tim mạch.

Nicotin trong thuốc lá làm tăng huyết áp, trong khi các hóa chất độc hại khác trong khói thuốc làm tổn thương thành mạch máu, làm tăng nguy cơ xơ vữa động mạch và hình thành cục máu đông. Đây đều là những yếu tố nguy cơ chính dẫn đến đột quỵ.

Ngoài ra, những người không hút thuốc nhưng sống trong môi trường có khói thuốc (hút thuốc thụ động) cũng có nguy cơ đột quỵ cao hơn. Một nghiên cứu của The New England Journal of Medicinenăm 2016 cho thấy, việc tiếp xúc với khói thuốc lá thụ động làm tăng nguy cơ đột quỵ lên đến 30%.

Cách giảm thiểu nguy cơ:

- Cai thuốc lá ngay lập tức để bảo vệ sức khỏe tim mạch và giảm nguy cơ đột quỵ.

- Tránh tiếp xúc với khói thuốc lá thụ động, nhất là trong môi trường gia đình và công sở.

- Tìm kiếm sự hỗ trợ từ bác sĩ và các chương trình cai thuốc lá để giảm thiểu tác hại lâu dài.

Đột quỵ là một tình trạng nguy hiểm có thể phòng ngừa được nếu chúng ta điều chỉnh thói quen sinh hoạt hàng ngày. Để bảo vệ sức khỏe, hãy xây dựng cho mình một lối sống lành mạnh, từ chế độ ăn uống ít muối, tập luyện thể dục thường xuyên, đến việc từ bỏ thói quen hút thuốc.

Những thay đổi nhỏ trong cuộc sống hàng ngày có thể mang lại sự khác biệt lớn trong việc giảm thiểu nguy cơ đột quỵ và bảo vệ sức khỏe lâu dài.