Phiên họp toàn thể lần thứ 5 Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Trung Quốc khóa 19, đã đề xuất phát triển nền kinh tế kỹ thuật số, thúc đẩy sự tích hợp sâu rộng của Internet, dữ liệu lớn, trí tuệ nhân tạo và nền kinh tế thực để xây dựng một Trung Quốc kỹ thuật số và một xã hội thông minh, đồng thời tạo ra cụm công nghiệp kỹ thuật số có khả năng cạnh tranh quốc tế.

Trung Quốc cũng đã ban hành “Đề cương thực hiện Chiến lược điện lực mạng” và “Đề cương chiến lược phát triển kinh tế số” để triển khai và thúc đẩy phát triển kinh tế số từ cấp quốc gia.

Số liệu chính thức tính đến cuối năm 2023, Trung Quốc đã kết nối hơn 1,09 tỷ người dùng Internet, tương đương 77,5% tổng dân số.

Mức độ phổ cập này đã góp phần quan trọng trong việc phát triển kinh tế số và thúc đẩy chuyển đổi số trên diện rộng. Bên cạnh đó, số lượng trạm phát sóng 5G cũng tăng đáng kể, đạt 3,8 triệu trạm vào cuối năm 2023.

Trong lĩnh vực thương mại điện tử, Trung Quốc chú trọng xây dựng và ban hành các luật pháp, văn bản hỗ trợ phát triển ngành.

Năm 2018, Trung Quốc ban hành Luật thương mại điện tử, để giải quyết tình trạng vi phạm quyền sở hữu trí tuệ trực tuyến.

Tháng 2/2023, Hội đồng Nhà nước Trung Quốc đưa ra “Hướng dẫn chống độc quyền đối với các nền tảng”.

Theo Bắc Kinh, hành động này nhằm đáp lại sự trỗi dậy của các nền tảng trong nền kinh tế số và ngăn chặn các hành vi độc quyền, từ đó thúc đẩy sự phát triển bền vững và lành mạnh của thương mại trực tuyến.

Từ tháng 11/2020 đến tháng 7/2022, Trung Quốc đã xử phạt hơn 143 trường hợp với số tiền phạt lên tới 303 tỷ NDT (khoảng hơn 40 tỷ USD). Chỉ tính riêng tập đoàn Alibaba đã bị xử phạt lên tới 2,8 tỷ USD.

Với lĩnh vực tài chính số, Ngân hàng Nhân dân Trung Quốc đã lần lượt công bố kế hoạch phát triển Công nghệ Tài chính Fintech theo giai đoạn gồm 2019-2021 và 2022-2025, nhằm thúc đẩy chuyển đổi kỹ thuật số tài chính.

Cùng với đó là đồng nhân dân tệ điện tử (E-CNY) với mục tiêu tạo môi trường mở cho nền kinh tế số vận hành không phụ thuộc vào các nền tảng của tập đoàn tư nhân.

Động lực đổi mới

Đổi mới công nghệ là một yếu tố quan trọng trong chính sách phát triển kỹ thuật số của Trung Quốc. Chính phủ Trung Quốc đã triển khai một loạt các chiến lược nhằm đẩy mạnh nghiên cứu và phát triển trong các lĩnh vực như trí tuệ nhân tạo (AI), dữ liệu lớn, và Blockchain.

Một trong những mục tiêu lớn của quốc gia là trở thành trung tâm AI của thế giới vào năm 2030, với chiến lược phát triển AI quốc gia đã được khởi động từ năm 2017.

Về AI, tờ China Dailytrích dẫn số liệu đến cuối năm 2023, Trung Quốc có hơn 4.500 công ty khởi nghiệp liên quan đến AI. Công nghệ đã được áp dụng trong nhiều lĩnh vực như chăm sóc sức khỏe, tài chính và quản lý đô thị thông minh.

Thành phố Hàng Châu là ví dụ điển hình về việc ứng dụng AI vào quản lý giao thông, giúp giảm 11-15% thời gian di chuyển của người dân.

Blockchain cũng là một lĩnh vực được chú trọng. Trung Quốc đang phát triển chuỗi cung ứng thông minh bằng cách sử dụng công nghệ Blockchain để theo dõi nguồn gốc sản phẩm và đảm bảo tính minh bạch.

Hệ thống này đặc biệt quan trọng trong các ngành như nông nghiệp và dược phẩm, giúp giảm thiểu gian lận và nâng cao chất lượng sản phẩm.

Chính phủ Trung Quốc cũng đầu tư mạnh vào việc phát triển IoT, đặc biệt trong lĩnh vực sản xuất thông minh và nông nghiệp thông minh.

Tính đến hết năm 2023, Trung Quốc đạt hơn 2,3 tỷ thiết bị kết nối IoT, tăng 30% so với một năm trước đó, tạo điều kiện cho sự phát triển của các nhà máy tự động hóa và các khu vực nông nghiệp hiện đại.

“Mũi nhọn” công - tư

Trung Quốc cũng thành công trong việc tạo không gian cho các doanh nghiệp, đặc biệt là các doanh nghiệp nội địa phát triển và đóng góp xây dựng hệ sinh thái số Trung Quốc.

Trong khi cấm các "gã khổng lồ" công nghệ phương Tây như Meta, Google, nước này đồng thời tạo điều kiện hỗ trợ doanh nghiệp nội địa vươn lên như Weibo, Baidu, ByteDance.

Một trong những điểm nổi bật là việc tạo ra “không gian trắng” để những người tiên phong có thời gian thử nghiệm mô hình kinh doanh mới và cơ quan quản lý chỉ thực hiện biện pháp bảo vệ sau khi các mô hình đạt được quy mô và những tác động tiêu cực được xác định rõ ràng.

Ví dụ, Ngân hàng trung ương Trung Quốc cho phép các nhà cung cấp dịch vụ thanh toán cho bên thứ ba hoạt động tự do trong vài năm rồi mới siết chặt yêu cầu cấp phép.

Các doanh nghiệp nội địa của Trung Quốc ngày càng phát triển và tạo nên sự thành công của nền kinh tế số tại Trung Quốc thông qua việc xây dựng và nắm giữ các công nghệ mới, bằng sáng chế; từ đó tạo nên một hệ sinh thái kỹ thuật số toàn diện từ sản xuất, vận chuyển, giao dịch hàng hóa, thanh toán… giúp tối ưu hóa nguồn lực quốc gia và tạo động lực và không gian cho các hoạt động kinh tế tại nước này phát triển.

Chẳng hạn, dữ liệu từ Counterpoint Researchcho thấy, trong quý I/2024, hệ điều hành HarmonyOS do Huawei phát triển đã chiếm 17% thị phần, lần đầu tiên vượt qua iOS tại thị trường di động Trung Quốc.

Sự tăng trưởng nội địa của HarmonyOS cho thấy chiến lược xây dựng hệ điều hành thay thế Android của Huawei bắt đầu “đơm hoa, kết trái”, vượt qua cả những kìm hãm công nghệ do Mỹ áp đặt.

Theo ECNS, đến cuối năm 2023, Trung Quốc có 340 công ty kỳ lân (xếp thứ hai thế giới, sau Mỹ), phần lớn trong số đó thuộc các ngành khoa học sức khỏe, AI, thương mại điện tử và bán dẫn.

Các công ty tư nhân Trung Quốc thường hợp tác chặt chẽ với chính phủ để phát triển các dự án quy mô lớn. Ví dụ điển hình là hệ thống "City Brain" của Alibaba, hợp tác với chính quyền thành phố Hàng Châu để phát triển hệ thống quản lý giao thông thông minh dựa trên AI.

Cũng trong năm 2023, Trung Quốc đẩy mạnh phối hợp công - tư trong lĩnh vực sản xuất công nghiệp thông minh, với khoảng 421 nhà máy thông minh được xây dựng theo cơ chế này, góp phần thúc đẩy chuyển đổi số trong lĩnh vực công nghiệp.

Thời gian qua, ngành thuế đã triển khai ứng dụng kho cơ sở dữ liệu về thuế (Datawarehouse) với các giải pháp về phân tích và khai thác dữ liệu (Business Intelligent và Data Analytics) tạo nguồn dữ liệu theo yêu cầu của đề án kho cơ sở dữ liệu quốc gia về thuế của Chính phủ và Bộ Tài chính, làm cơ sở phân tích, quản lý rủi ro trong lĩnh vực thuế; xây dựng và triển khai các kết nối, trao đổi thông tin với các đơn vị bên ngoài nhằm đơn giản hóa thủ tục hành chính (trao đổi thông tin chứng từ, đăng ký thuế, lệ phí trước bạ, trao đổi với cơ quan đăng ký đất đai…).

Để đáp ứng mục tiêu cung cấp thông tin chủ yếu cho hệ thống kho cơ sở dữ liệu thống nhất của ngành tài chính, đáp ứng việc kết nối và chia sẻ cơ sở dữ liệu trong khối các cơ quan quản lý Nhà nước, Tổng cục Thuế đã xây dựng hệ thống trục tích hợp truyền tin, cổng thông tin phục vụ trao đổi và kết nối với các đơn vị, tổ chức bên ngoài, hệ thống kết nối, tích hợp, chia sẻ dữ liệu có nhiệm vụ kết nối và truyền nhận thông tin với các hệ thống trong nội bộ ngành thuế cũng như tích hợp thông tin liên quan với các bộ, ngành.

Đặc biệt, Tổng cục Thuế đã trao đổi thông tin với Bộ Công an về tích hợp cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư, hoàn thành triển khai tích hợp eTax Mobile, iCaNhan và VneID, cá nhân có thể sử dụng tài khoản định danh điện tử để đăng nhập vào ứng dụng eTax Mobile, iCaNhan. 

Đến nay, đã có 61,25 triệu mã số thuế khớp đúng với cơ sở dữ liệu dân cư của Bộ Công an. Nhằm thực hiện mục tiêu về hiện đại hóa hệ thống công nghệ thông tin phục vụ công tác quản lý thuế đến năm 2025, 100% người nộp thuế được cấp định danh và xác thực điện tử để sử dụng dịch vụ thuế điện tử do ngành thuế cung cấp.

Tổng cục Thuế đã triển khai 235 dịch vụ công trực tuyến, trong đó có 122 dịch vụ công trực tuyến tích hợp lên Cổng dịch vụ công quốc gia, hướng tới mục tiêu 90% thủ tục hành chính thuế được thực hiện theo hình thức giao dịch điện tử mức độ 3, 4; 100% dịch vụ công trực tuyến mức độ 3, 4 được kết nối, chia sẻ với Cổng dịch vụ công quốc gia.

Trong thời gian tới, ngành thuế sẽ tiếp tục đẩy mạnh rà soát, cắt giảm các thủ tục hành chính, đơn giản hóa điều kiện kinh doanh. 

Đáng chú ý, ngành thuế sẽ đẩy mạnh hiện đại hóa, số hóa công tác quản lý thuế ở tất cả các khâu; nâng cấp ứng dụng nhằm vận hành ổn định hệ thống hoá đơn điện tử trên toàn quốc; cải cách toàn diện hệ thống thuế trên các lĩnh vực, ứng dụng tiến bộ khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo, thực hiện quyết liệt chuyển đổi số... nhằm tạo môi trường kinh doanh thuận lợi, minh bạch cho người nộp thuế.

Quốc Tuấn

Năm 2024 đã có những bước tiến so với giai đoạn trước, tiêu biểu là sự phối hợp giữa 3 lực lượng chính gồm A05 (Bộ Công an), Cục An toàn thông tin (Bộ TT&TT) và Cục trẻ em (Bộ LĐTB&XH) trong việc kết nối các cơ quan, đơn vị khác để tổ chức tập huấn toàn quốc cho hơn 24.000 người về công tác bảo vệ trẻ em trên môi trường mạng.

“Chúng ta cũng đã có Mạng lưới ứng cứu, bảo vệ trẻ em trên môi trường mạng, Câu lạc bộ bảo vệ trẻ em Việt Nam trên không gian mạng. Tuy vậy, giai đoạn tới, việc quan trọng là phải làm sao để có thể kết nối, phối hợp chặt chẽ hơn thông qua các cuộc họp giao ban được duy trì thường xuyên hơn”, bà Nguyễn Thị Nga chia sẻ.

Theo bà Trần Vân Anh, Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu Quản lý Phát triển bền vững – MSD, quyền tham gia của trẻ em đã được quan tâm thúc đẩy trong nhiều môi trường, từ đó góp phần nâng cao hiệu quả tham gia của trẻ em và đảm bảo quyền trẻ em ở Việt Nam. Tuy nhiên, sự tham gia của trẻ em trong gia đình, nhà trường, cộng đồng và môi trường mạng vẫn chưa đồng đều và còn nhiều hạn chế.  

Minh chứng cho nhận định của mình, bà Trần Vân Anh điểm ra một số kết quả nổi bật trong khảo sát ‘Tiếng nói trẻ em Việt Nam’ mới được MSD thực hiện.

Nghiên cứu của MSD cho thấy, bên cạnh các môi trường gia đình, trường học, cộng đồng, môi trường mạng đang ngày càng có vai trò quan trọng trong đời sống của trẻ em. 

Cụ thể, theo kết quả khảo sát, có tới 83,9% trẻ em được khảo sát có sử dụng điện thoại, và tỷ lệ trẻ có sử dụng mạng xã hội là 86,1%.

97% trẻ em được khảo sát sử dụng điện thoại từ 1 giờ/ngày, trong đó gần 27% sử dụng điện thoại từ 5 giờ/ngày. Mục đích sử dụng lớn nhất là giải trí, chiếm tới 86%; trong khi tỷ lệ sử dụng cho các mục đích học tập, tìm kiếm thông tin, giao lưu kết bạn lần lượt là hơn 75%, trên 66% và hơn 57%.

Phó Viện trưởng MSD Trần Vân Anh cho hay, một điểm đáng mừng qua ghi nhận từ kết quả khảo sát là tỷ lệ trẻ em Việt Nam đã được học những nội dung, kĩ năng để bảo vệ bản thân trên môi trường mạng là khá cao.

Các nội dung quan trọng như cách phòng ngừa và bảo vệ bản thân trên mạng xã hội, các nguy cơ và rủi ro từ mạng xã hội, phòng ngừa lạm dụng và xâm hại tình dục qua mạng xã hội... đều có tỷ lệ trên 70%. Nội dung về phòng ngừa bắt nạt qua mạng xã hội có tỷ lệ thấp nhất, cũng đạt 63,4%.

Tuy nhiên, tỷ lệ trẻ em hoàn toàn tự tin về kiến thức và kỹ năng ứng phó với các rủi ro từ mạng xã hội hiện chưa cao. Điều này tiềm tàng những nguy cơ với việc sử dụng Internet an toàn của trẻ em.

Khảo sát của MSD cũng chỉ ra rằng, tỷ lệ trẻ em tự học các kiến thức, kỹ năng tự bảo vệ bản thân trên môi trường số qua mạng xã hội lại có tỷ lệ cao nhất trong các kênh thông tin.

“Đây là một điều tích cực, song cũng hàm chứa nhiều rủi ro xuất phát từ việc nhận thức của trẻ em còn chưa đầy đủ, cũng như những thông tin, kiến thức trên mạng xã hội luôn luôn cần kiểm chứng về độ chính xác”, chuyên gia MSD nhận xét.

Vì thế, chuyên gia MSD khuyến nghị, cần tăng cường các kênh thông tin khác, nhất là các thông tin từ trường học, bởi hiện nay tỷ lệ trẻ em học các kỹ năng bảo vệ bản thân trên mạng qua kênh này còn khá thấp, chỉ đạt 56%.

Song song đó, cha mẹ cũng cần nâng cao kĩ năng về an toàn, an ninh mạng để có thể đồng hành và hỗ trợ con mình trong khi tham gia môi trường trực tuyến, vì hơn một nửa trẻ em tham gia khảo sát cho biết các em tìm hiểu kiến thức, kiến thức qua cha mẹ.