Theo thống kê, tỉnh Bắc Kạn đang trong thời kỳ già hóa dân số, với 40.442 người cao tuổi (chiếm 12,3% tổng dân số). Trong năm 2023, tỷ lệ người cao tuổi được khám sức khỏe định kỳ đạt 80,1%; lập hồ sơ theo dõi quản lý sức khỏe cho người cao tuổi đạt 83,2%.

Cũng trong năm qua, Câu lạc bộ Người cao tuổi giúp người cao tuổi tiếp tục tổ chức các buổi sinh hoạt, tư vấn, nói chuyện chuyên đề, phổ biến, chia sẻ kiến thức, kinh nghiệm về chăm sóc sức khỏe; giao lưu văn hóa, văn nghệ, thể dục thể thao. Cùng đó, Tổ tình nguyện viên chăm sóc sức khỏe người cao tuổi tại các xã, phường, thị trấn để hỗ trợ chăm sóc sức khỏe người cao tuổi tại cộng đồng cũng được duy trì hoạt động.

Trong 6 tháng đầu năm 2024, các cấp hội trong tỉnh thực hiện tốt công tác xây dựng tổ chức hội vững mạnh; công tác bảo vệ, chăm sóc và phát huy vai trò người cao tuổi, thường xuyên tuyên truyền, vận động hội viên và người cao tuổi trong toàn tỉnh phát huy tinh thần “Tuổi cao - Gương sáng”.

Thiết thực chăm lo cho người cao tuổi, gần 3.300 người cao tuổi vừa được tổ chức khám sức khỏe, lập sổ khám sức khỏe mới cho gần 4.700 cụ. Người cao tuổi đã tích cực tham gia các phong trào văn hoá, văn nghệ, thể dục, thể thao… Tỉnh cũng thực hiện Đề án nhân rộng mô hình câu lạc bộ Liên thế hệ tự giúp nhau, tổ chức lớp tập huấn nâng cao năng lực cho cán bộ cơ sở và ban chủ nhiệm các câu lạc bộ mới được thành lập.

Ngoài ra, tỉnh còn tổ chức khám bệnh, cấp thuốc miễn phí, tư vấn kiến thức về chăm sóc sức khỏe cho người cao tuổi cô đơn tại Cơ sở Bảo trợ xã hội tổng hợp, người cao tuổi có hoàn cảnh khó khăn, cô đơn không nơi nương tựa, người cao tuổi ở vùng sâu, vùng xa...

Trong tháng 6, Sở Y tế tỉnh Bắc Kạn đã tổ chức Lễ phát động Chiến dịch Truyền thông lồng ghép cung cấp dịch vụ khám sức khỏe, sàng lọc một số bệnh thường gặp ở người cao tuổi năm 2024. Đây là hoạt động thường niên tại địa phương này nằm trong chuỗi các hoạt động của nội dung đáp ứng nhu cầu chăm sóc, nâng cao sức khỏe người cao tuổi thích ứng với già hóa dân số.

Từ nay đến hết năm 2024, nhiều hoạt động trong chiến dịch được tổ chức tại 108 xã, phường, thị trấn trên địa bàn tỉnh như: khám sức khỏe tổng quát, khám sàng lọc một số bệnh thường gặp ở người cao tuổi như tăng huyết áp, đái tháo đường, mắt... đồng thời lập hồ sơ theo dõi, quản lý bệnh không lây nhiễm.

Tại Lễ phát động, bác sĩ chuyên khoa II Tạc Văn Nam, Giám đốc Sở Y tế tỉnh Bắc Kạn, nhấn mạnh một số nhiệm vụ trọng tâm trong đó tăng cường vai trò trách nhiệm của cấp ủy đảng, chính quyền các cấp trong công tác lãnh đạo, chỉ đạo; tăng cường sự phối hợp chặt chẽ, có hiệu quả của các ngành, đoàn thể, các cơ quan thông tin đại chúng nhằm đẩy mạnh công tác tuyên truyền Chỉ thị, Nghị quyết của Đảng, chính sách pháp luật của Nhà nước về công tác dân số kế hoạch hoá gia đình nói chung, công tác chăm sóc sức khỏe người cao tuổi nói riêng.

Giám đốc Sở Y tế Tạc Văn Nam cũng đề nghị UBND, Ban chỉ đạo công tác dân số và phát triển các huyện, thành phố trên địa bàn tỉnh tiếp tục triển khai chiến dịch truyền thông. Các trung tâm y tế, trạm y tế xã tổ chức tốt việc tư vấn, cung cấp kiến thức rèn luyện thân thể, tăng cường sức khỏe và phòng bệnh, đặc biệt là các bệnh mạn tính và các bệnh thường gặp ở người cao tuổi.

Ông cũng đề nghị các địa phương hướng dẫn kỹ năng phòng bệnh, chữa bệnh và tự chăm sóc sức khỏe, phục hồi chức năng người cao tuổi tại cộng đồng. Cùng đó, thực hiện việc khám sức khỏe định kỳ, quản lý có hiệu quả một số bệnh thường gặp ở người cao tuổi. Người đứng đầu Sở Y tế Bắc Kạn đề nghị các bệnh viện tuyến tỉnh, tuyến huyện, các cơ sở y tế trên địa bàn thực hiện tốt việc tư vấn, khám sức khỏe, điều trị bệnh cho người cao tuổi tại các cơ sở y tế; tổ chức tốt hoạt động kiểm tra, giám sát việc thực hiện các quy định của pháp luật về chăm sóc sức khỏe người cao tuổi; các chính sách đối với người cao tuổi. 

Chương trình hành động quốc gia về người cao tuổi giai đoạn 2021 - 2030 của Chính phủ đặt mục tiêu trong giai đoạn 2022 - 2025, 95% người cao tuổi có thẻ bảo hiểm y tế; ít nhất 90% người cao tuổi được chăm sóc sức khỏe ban đầu kịp thời, khám sức khỏe định kỳ, lập hồ sơ theo dõi sức khỏe; 100% người cao tuổi khi ốm đau, dịch bệnh được khám chữa bệnh và được hưởng sự chăm sóc của gia đình và cộng đồng...

 - Những chuyến xe buýt đi trên đường Hoàng Văn Thụ thường hay nghe, "Đến Lăng Cha Cả có ai xuống không?" mỗi khi xe gần đến vòng xoay cầu vượt. Người xuống xe tại đây không dưới 1 lần thắc mắc, ở đây có cái lăng nào đâu mà gọi là lăng Cha Cả...?

Lai lịch Lăng Cha Cả

Họ thắc mắc là đúng vì bây giờ nơi đây là một giao lộ. Đường Hoàng Văn Thụ giao với Cọng Hòa, Trần Quốc Hoàn và Lê Văn Sĩ (P. 2 Quận Tân Bình TP.HCM). Ở giữa vòng xoay còn có một hồ nước trong đó một quả địa cầu xoay liên tục. Ngoài ra một cây cầu vượt đi trên vòng xoay giúp giảm bớt lưu lượng xe qua vòng xoay.

Nếu vậy thì tại sao có địa danh Lăng Cha Cả? Vào những năm trước 1975, nếu đi từ ngã tư Phú Nhuận đến ngã tư Bảy Hiền thế nào cũng đi ngang qua Lăng Cha Cả. Thời bấy giờ Lăng Cha Cả nằm trên đường Võ Tánh (Hoàng Văn Thụ bây giờ) gần nơi giao với đường Trương Minh Ký (đường Lê Văn Sỹ hiện nay). 

Đường Cộng Hòa và đường Trần Quốc Hoàn chưa có. Nơi giao với đường Cộng hòa ngày xưa là cổng Phi Long vào căn cứ không đoàn 33 (Tân Sơn Nhất).

Một trang trong tự điển Dictionarium Anamitico Latinum do Cha Cả biên soạn. Ảnh: Internet

Lăng Cha Cả nằm ngay vị trí bây giờ là hồ nước có quả địa cầu. Lăng Cha Cả có diện tích 2000m2. Ngoài ngôi mộ chính là Cha Cả tức giám mục Bá Đa Lộc còn có nhiều ngôi mộ của các nhà truyền giáo người Pháp. Kết cấu lăng gồm một nhà lợp ngói, cột và vách bằng gỗ quý, ở trước có bia đá lớn.

Giám mục Bá Đa Lộc - Cha Cả. Ảnh: Internet

Lăng được xây dựng vào năm 1799 nhằm an táng thi hài giám mục Bá Đa Lộc - một nhà truyền giáo người Pháp có công giúp đỡ chúa Nguyễn lúc bấy giờ là Nguyễn Phúc Ánh - sau này là vua Gia Long.

Giám mục Bá Đa Lộc mất ngày 09 Tháng 10 năm 1799 tại thành Qui Nhơn. Thi hài của đức cha sau đó được chuyển về quàn tại dinh Tân Xá trong 1 tháng chờ đợi lăng mộ xây xong. Dinh Tân Xá hiện nay nằm trong khuôn viên tòa Tổng Giám mục Sài Gòn (góc Nguyễn Đình Chiểu - Trần Quốc Thảo) trở thành ngôi nhà xưa nhất được bảo tồn gần như nguyên vẹn đã tồn tại trên 200 năm.

2 giờ sáng ngày 16/12/1799, một đám rước trọng thể theo nghi thức công giáo thi hài đức cha từ dinh Tân Xá về nhập lăng. Chúa Nguyễn Phúc Ánh từ Qui Nhơn cũng đã vào để tham dự lễ an táng.

Như vậy, đức giám mục Bá Đa Lộc đã yên nghỉ tại đây gần 2 thế kỷ. Năm 1980, lăng Cha Cả được lệnh giải tỏa. Công cuộc cải táng kéo dài đến năm 1983 mới hoàn tất. Những xương cốt của đức cha và những người khác chôn tại đây được bàn giao cho tòa lãnh sự Pháp.

Chuyện về lăng mộ giám mục Bá Đa Lộc cũng có nhiều thông tin khác biệt. Có người cho rằng khi khai quật không thấy xương cốt mà chỉ có cây Thánh giá bằng vàng tây lớn mà giám mục đã từng đeo khi xưa, chiếc gậy vàng biểu tượng của chức giám mục và những mề đay của nhà nước Pháp và Việt trao tặng.

Điều này phù hợp với một thông tin cho rằng, Nguyễn Ánh sợ bị quật mộ nên đã bí mật cho chôn nơi khác. Tạp chí Nam Phong của Phạm Quỳnh có nhắc đến việc này: “Làng Ngọc Hội (nay thuộc xã Vĩnh Ngọc) cách thành phố Nha Trang 3 km ở phía trước mộ có một cái miếu nhỏ hai bên khắc dòng chữ "Khắc cốt báo thâm ân". Ở giữa đề “Bá Đa Lộc chi mộ”, cũng bằng chữ Hán, phía sau cái miếu này có khắc cây thánh giá”.

Cũng từ thông tin này, ngày 13/3/1925 công sứ Pháp đã cho khai quật và tìm thấy dưới huyệt có một ít xương và răng. Như vậy khả năng Lăng Cha Cả ở Sài Gòn chỉ là mộ gió nhằm ngăn ngừa tình huống xấu có thể xảy ra.

Cha Cả là ai?

Tên đầy đủ của Cha Cả là Pierre Joseph Georges Pigneau được Việt hóa thành Bá Đa Lộc. Ông sinh ngày 02 tháng 11 năm 1741 tại Pháp. Khởi đầu ông là linh mục truyền giáo thuộc hội truyền giáo hải ngoại của Pháp. Tháng 9/1765, ông lên tàu đi làm nhiệm vụ ở châu Á. Năm 1767, ông giảng dạy tại trường của hội truyền giáo hải ngoại lập ra tạm thời tại Hòn Đất.

Bức tượng giám mục Bá Đa Lộc và hoàng tử Cảnh. Ảnh: Internet

Ông thụ phong giám mục vào năm 31 tuổi. Do phụ trách giáo phận đàng trong nên ông đã gặp và phò Nguyễn Ánh trong suốt 24 năm.

Ông cũng là người mang hoàng tử Cảnh, con Nguyễn Ánh sang Pháp làm con tin cầu viện nhờ Pháp giúp đánh Tây Sơn. Lúc đầu Pháp hứa nhưng sau lại nuốt lời và Nguyễn Ánh bị Tây Sơn đánh cho tơi tả.

Tuy là phò Nguyễn Ánh nhưng mục đích chính của giám mục Bá Đa Lộc là truyền giáo. Để dễ dàng trong công việc, chỉ sau 5 năm có mặt ở Việt Nam, ông đã soạn ra cuốn tự điển Dictionarium Anamitico Latinum vào năm 1773. Cuốn tự điển được xuất bản năm 1838, trong đó được chú bằng chữ Latin, chữ Quốc Ngữ, chữ Nôm và chữ Nho. Nhờ vậy người Việt Nam vào thời bấy giờ có thể tiếp cận được chữ quốc ngữ một cách dễ dàng hơn.

Cuốn tự điển này nguyên bản nay còn giữ ở Thư khố Hội Truyền giáo hải ngoại tại Paris. Cuốn tự điển này đã giúp tiếng Việt có điều kiện phát huy và hoàn thiện đến ngày nay.

Vòng xoay Lăng Cha Cả hiện tại. Ảnh: Quang Tuấn.

Lăng Cha Cả không còn tồn tại nhưng địa danh Lăng Cha Cả vẫn còn lưu truyền. Hiện vòng xoay Lăng Cha Cả ngày đêm đón nhận hàng ngàn lượt xe các loại ngang qua. Với nhịp độ này, một ngày nào đó, vòng xoay Lăng Cha Cả sẽ là nút giao thông cực kỳ quan trọng trên bản đồ giao thông thành phố.

Trần Chánh Nghĩa

Theo Aboluowang, rất hiếm khi các cặp vợ chồng mắc một bệnh ung thư cùng lúc. Bản thân ung thư cũng không có tính lây nhiễm. Nguyên nhân sâu xa của “ung thư vợ chồng” nằm ở môi trường sống, nếp sinh hoạt giống nhau của người cùng nhà, chủ yếu liên quan đến thói quen ăn uống, cảm xúc, ô nhiễm môi trường…

Vợ chồng ông Zhang là một ví dụ. Các bác sĩ cho rằng hai vợ chồng mắc bệnh cùng lúc liên quan rất nhiều đến thói quen sinh hoạt không tốt. Bệnh ung thư đại trực tràng của họ có nguy cơ xuất phát từ thói quen ăn uống không lành mạnh. 

Theo ông Zhang, cả ông và vợ đều không chú ý nhiều đến chế độ ăn uống của mình. Họ thường rất tiết kiệm. Nếu không ăn hết các món trong một bữa, họ sẽ cất đồ thừa vào tủ lạnh và tiếp tục dùng trong bữa thứ hai, có lúc ăn 1 món trong 3 ngày. Đôi khi họ trộn đồ cũ với rau tươi và xào.

Hàm lượng nitrite trong dưa chua và đồ ăn để qua đêm cao. Sau khi đi vào cơ thể con người, nitrite sẽ kết hợp với các amin, sản phẩm phân hủy của protein, trong miệng, dạ dày và ruột để tạo thành nitrosamine. Nitrosamine là chất gây ung thư loại một, có nguy cơ cao dẫn tới ung thư thực quản, dạ dày, đường ruột…

Các triệu chứng cần lưu ý

Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), ung thư đại trực tràng là loại ung thư phổ biến thứ ba trên toàn cầu và có thể gây ra tác hại nghiêm trọng. Nguy cơ mắc ung thư đại trực tràng có khả năng giảm bớt bằng cách ăn uống lành mạnh, vận động cơ thể thường xuyên, không hút thuốc lá và hạn chế uống rượu. Người trên 50 tuổi có khả năng mắc bệnh cao hơn. 

Ung thư đại trực tràng có thể chữa được. Chìa khóa nằm ở việc “phát hiện sớm, điều trị sớm”. Tuy nhiên, một số triệu chứng của loại ung thư này tương tự các bệnh khác nên dễ bị bỏ qua.  

Các chuyên gia nhắc nhở, nếu có những triệu chứng sau, bạn phải chú ý và đến bệnh viện kiểm tra càng sớm càng tốt:

- Cơn đau bụng ban đầu có thể không rõ ràng hoặc chỉ âm ỉ, khó chịu hơn khi đại tiện. 

- Thói quen đại tiện thay đổi đột ngột như tăng tần suất, cảm giác không hết, hình dạng phân bất thường, trong phân có máu.

- Sụt cân không rõ nguyên nhân, mệt mỏi. 

- Người cao tuổi cần cảnh giác với nguy cơ mắc ung thư đại trực tràng nếu đột ngột bị táo bón.

Loại ung thư phổ biến ở nam giới nhưng chỉ 4% số ca được phát hiện sớm