Nhận định, soi kèo Man City vs Liverpool, 23h30 ngày 23/2: Chiến đấu vì danh dự

“Thà bán đất, bán trâu chứ không bán ché”

Ngồi cùng vợ trên ngôi nhà sàn đang trên đà xuống cấp, ông ông K’Mun Sơn (ngụ huyện Di Linh, tỉnh Lâm Đồng) kể cho chúng tôi nghe những câu chuyện kể về vật thiêng của người K’Ho tại cao nguyên Di Linh trong niềm say đắm lạ kỳ.

Ông nói, ở Di Linh này, bây giờ hầu như không còn ai giữ được ché cổ của tổ tiên. Ché cổ vốn đã ít ỏi, nay càng khan hiếm hơn. Ché được các tay buôn cổ vật săn lùng trước khi người K’Ho nơi đây chưa từ bỏ các hủ tục, còn lánh mình sau những vạt rừng.

Lúc ấy, nhà sàn nào cũng có ché ông, ché bà. Khi bước chân vào những gia đình có uy tín trong buôn, người ta phải giật mình, thán phục vì bắt gặp dàn ché cổ to lớn, màu men bóng bẩy, rực rỡ.

Thế rồi những đồng tiền từ giới buôn cổ vật ùa vào buôn làng, cuốn phăng chiêng, ché, xà gạc cổ khỏi nhà người dân. Các bậc cao niên trong thôn K’Ming (thị trấn Di Linh) kể, họ không biết "người Kinh giàu có mua ché để làm gì".

Thế nhưng, những tay buôn ché cổ trả giá rất cao. Không thể cầm lòng trước món tiền quá lớn, nhiều gia đình người K’Ho chấp nhận bán đi vật thiêng của dòng họ để đổi lấy nhà gạch, ruộng bằng…

Sở hữu bộ sưu tập ché cổ với số lượng lớn, ông K’Mun Sơn dĩ nhiên trở thành “mồi ngon” của những tay buôn cổ vật. Ông nói, mỗi năm, ông gặp và từ chối khách lạ đến hỏi mua ché “không dưới chục lần”.

Đây là 2 cặp ché cổ có tên gọi mặt trăng, mặt trời. Ông Sơn tiết lộ, một nhà nghiên cứu văn hóa tại địa phương xác nhận, hiện nay, chỉ ông mới có đủ 2 cặp ché Nhật – Nguyệt như thế. (Ảnh: Nguyễn Sơn).

“Mỗi người đến tìm tôi bằng một cách khác nhau. Có người giả vờ là nhà nghiên cứu văn hóa đến thăm quan ché rồi đặt vấn đề mua lại. Có người thẳng thắn nói rằng mình trong giới buôn ché cổ cho nhà giàu, có người lại tìm cách làm thân rồi tỉ tê, dụ dỗ tôi bán ché. Họ trả giá cao lắm, có người trả cả mấy trăm triệu đồng để mua lại cặp ché ông, ché bà của tôi”, ông K’Mun Sơn kể.

Thế nhưng, ông vẫn quả quyết, “cái bụng mình không ưng bán ché”. Mặc ai trả giá, mặc ai tỉ tê, dụ dỗ, ông vẫn một mực chối từ, kiên quyết không bán.

Để khẳng định ý định của mình, ông nói với chúng tôi rằng, "nếu gia đình gặp chuyện” thà bán đất, bán lúa, bán trâu chứ không bao giờ bán ché.

Liều mình chống nạn “chảy máu” vật thiêng

Ông Sơn nói: “Bây giờ giá ché cổ cao lắm. Tiền bán một cái ché cổ bằng mấy mùa rẫy, mùa lúa. Nhưng bán đi là bán cả nét đẹp văn hóa dân tộc mình, bán đi linh hồn cha ông mình. Tôi không bán để giữ lại văn hóa dân tộc và cũng để làm gương cho người khác”.

Ông Sơn cũng chia sẻ, việc chống lại nạn “chảy máu” cổ vật khiến ông gặp phải không ít rắc rối. Không thuyết phục được ông, các tay buôn cổ vật nhắm đến bà Ka Nhoi, vợ ông. Thậm chí, các đối tượng này còn dụ dỗ, kích động con cái ông để họ thúc ông bán ché.

Già làng K’Tiếu cẩn thận lau chùi, cất giữ, bảo quản những vật thiêng của dân tộc mình. (Ảnh: Nguyễn Sơn).

Bà Ka Nhoi kể: “Họ đến nhiều lần lắm. Ban đầu, họ nói chỉ đến xem ché cho biết nhưng sau đó hỏi mua. Họ trả tiền cao lắm. Tôi nói không bán, họ bảo rằng, khi chúng tôi chết đi, con cái tôi cũng bán, có khi còn vứt bỏ. Bây giờ được giá, bán còn có lời. Tuy nhiên, chúng tôi quyết rồi, không bán ché đâu”.

Cũng theo bà Ka Nhoi, không chỉ kiên quyết không bán ché dù gia đình thiếu trước hụt sau, ông Sơn còn vận động bà con trong làng không bán ché cổ, xà gạc cúng,… Ông đến từng gia đình vận động, khơi dậy niềm tự hào văn hóa dân tộc mình cũng như chia sẻ thêm giá trị tinh thần của những chiếc ché cổ.

Trong khi đó, ông K’Broh cũng kiên quyết nói không với việc bán cổ vật của dân tộc. Bằng uy tín của một cán bộ về hưu, mỗi khi có dịp, ông đều phân tích về những vật thiêng của người K’Ho. Qua đó, ông khuyên bà con không bán ché, bán xà gạc.

Ông luôn đau đáu chuyện “chảy máu” vật thiêng và bản sắc văn hóa dân tộc K’Ho dần mai một. (Ảnh: Nguyễn Sơn).

Tại thôn Duệ (xã Đinh Lạc, huyện Di Linh), già làng K’Tiếu cũng giữ vững tấm gương bảo vệ, giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc mình. Tại huyện Di Linh, già Tiếu được biết đến như người con ưu tú, đầy uy tín của thôn Duệ.

Ông không chỉ nắm rõ các luật tục dân tộc mình mà còn là người truyền lửa văn hóa truyền thống cho thế hệ trẻ. Thế nên việc ông vẫn giữ gìn các vật thiêng của cộng đồng người K’Ho khiến dân làng cảm phục, “không dám” tự ý bán đi cổ vật của dân tộc.

Già Tiếu nói: “Tôi rất buồn vì những bản sắc của dân tộc mình ngày càng mai một. Người K’Ho đánh mất ché, xà gạc cúng… vào tay lái buôn cổ vật cũng chỉ là một khía cạnh trong việc bản sắc dân tộc bị mai một dần thôi. Tuy vậy, nếu không chữa được cái nhỏ thì làm sao sửa được cái lớn”.

“Khi có người đến nhà hỏi mua ché, xà gạc cúng, tôi đều từ chối và khuyên họ nên rời khỏi buôn làng, tìm một loại vật dụng hay thú vui khác để mua, sưu tầm. Tôi cũng nói thẳng là không chỉ tôi mà các gia đình khác trong thôn nếu còn ché, xà gạc cũng sẽ không bán cho họ đâu”, già Tiếu nói thêm.

Người phụ nữ Hà thành hơn 50 năm làm nghề sửa chữa ô tô

Hơn nửa thế kỷ gắn bó với nghề sửa chữa ô tô, bà Hồng Sâm vẫn chưa có ý định nghỉ, dù đã bước qua tuổi 70. 

"Quân đội đã khai hỏa và tiêu diệt phía nhóm này", IDF cho biết. "Đây là các đặc vụ tham gia vào hoạt động chống tăng, tập kích bằng pháo binh và lợi dụng nhà thờ để chiến đấu".

IDF cho hay các binh sĩ sau đó đã rà soát nhà thờ và phát hiện "căn hầm chứa vũ khí" của lực lượng Hezbollah. Vụ nổ súng xảy ra vài ngày sau khi Israel và Hezbollah đạt thỏa thuận ngừng bắn, nhất trí rút dần lực lượng khỏi miền nam Lebanon.

Lực lượng Hezbollah chưa lên tiếng về sự việc.

Bằng cách nào mà vũ trụ có các từ trường rộng lớn như vậy là một trong những vấn đề nổi cộm nhất trong vật lý thiên văn.

Mới đây, các nhà nghiên cứu đưa ra một cách giải thích hoàn toàn mới. Họ cho rằng từ trường trong vũ trụ sinh ra từ một "cục pin bụi" khổng lồ hoạt động khi xuất hiện những ngôi sao đầu tiên.

Các từ trường có ở khắp nơi trong không gian bao la. Từ trường của Trái Đất làm chệch hướng bức xạ vũ trụ nguy hiểm, làm rung kim la bàn và dẫn đường cho các đàn chim di cư.

Các hành tinh khác và các ngôi sao cũng có từ trường. Từ trường của sao Mộc và Mặt Trời mạnh hơn từ trường Trái Đất. Toàn bộ Dải Ngân Hà cũng có từ trường của nó nhưng yếu hơn của Trái Đất khoảng 1 triệu lần. Tuy vậy, nó trải dài qua hàng chục nghìn năm ánh sáng, đi qua toàn bộ thiên hà.

Các nhà thiên văn học còn biết đến những từ trường lớn hơn thế, một số lớn đến mức bao phủ toàn bộ các cụm thiên hà rộng đến hàng vài triệu năm ánh sáng.

Vậy những từ trường khổng lồ này đến từ đâu? Cho dù chúng khá yếu nhưng chúng cực kỳ rộng lớn. Vì thế, dù là cái gì tạo nên chúng đi nữa thì cũng phải đến từ những nguồn năng lượng vô cùng mạnh mẽ.

Hàng chục năm qua, các nhà thiên văn học cho rằng có một số cơ chế mà đa phần dựa vào một quá trình động lực lấy các trường "hạt giống" yếu và khuếch đại chúng lên đến giá trị hiện nay.

Tuy nhiên, điều đó lại làm nảy sinh câu hỏi những trường hạt giống yếu đó từ đâu mà ra?

Mới đây, các nhà thiên văn học vừa đưa ra một cách giải thích hoàn toàn mới.

Theo kịch bản này, bối cảnh là buổi bình minh của vũ trụ, khi vũ trụ mới chỉ vài trăm triệu năm tuổi, những ngôi sao và thiên hà đầu tiên bắt đầu tỏa sáng. Sau khi những ngôi sao đầu tiên chết đi, chúng để lại một chút của các nguyên tố nặng hơn. Các nguyên tố này tìm thấy nhau trong không gian giữa các vì sao và trở thành những hạt bụi đầu tiên.

Những hạt bụi này thường mang điện tích do sự bắn phá bằng bức xạ và ma sát với nhau. Khi thế hệ các ngôi sao thứ hai bừng sáng, ánh sáng cực mạnh của chúng chiếu xuyên qua tất cả khí và bụi xung quanh.

Nếu những ngôi sao này đủ mạnh, bức xạ của chúng có thể đẩy các hạt bụi di chuyển qua phần còn lại của khí. Những hạt bụi tích điện chuyển động này sẽ tạo ra dòng điện yếu nhưng trên quy mô rộng, giống như một sợi dây đồng có chiều dài 1.000 năm ánh sáng.

Do quá trình lọc bức xạ qua khí giữa các vì sao không hoàn toàn đồng nhất nên các hạt bụi chuyển động có xu hướng kết tụ lại ở một số điểm và phân tán thưa hơn ở những điểm khác. Điều này tạo ra sự khác biệt về dòng điện từ nơi này sang nơi khác, mà thông qua các định luật điện từ thì sẽ làm phát sinh từ trường một cách tự nhiên.

Trong nghiên cứu mới này, các nhà khoa học phát hiện ra rằng từ trường này rất yếu, chỉ bằng khoảng 1 phần tỷ cường độ từ trường Trái Đất, nhưng vẫn đủ lớn để các quá trình vật lý thiên văn khác có thể bám vào trường hạt giống đó và tạo ra từ trường mà chúng ta thấy ngày nay.

Dù vậy, đây vẫn chỉ là một giả thuyết. Kết quả của giả thuyết này là một công thức mô phỏng quá trình tiến hóa của các thiên hà và từ trường của chúng. Đây là một bước quan trọng trong việc so sánh toàn bộ từ trường theo giả thuyết này với từ trường mà chúng ta thấy trong vũ trụ.

Quay ngược thời gian để xem từ trường trong vũ trụ từ đâu ra là điều không thể, nhưng chúng ta có thể sử dụng những ý tưởng và giả thuyết như thế này để dần dần tái tạo bức tranh của quá khứ, trong toàn bộ tham vọng tìm hiểu về vũ trụ mênh mông mà ngôi nhà Trái Đất của chúng ta là một phần trong đó.