Theo báo cáo của Văn phòng Bộ TT&TT, trong 2 tháng đầu năm 2024, doanh thu toàn ngành TT&TT ước đạt 653.284 tỷ đồng, tăng 24,55% so với cùng kỳ năm 2023. Lợi nhuận toàn ngành ước đạt 46.300 tỷ đồng, tăng 15%. Đóng góp của ngành TT&TT vào GDP ước đạt 148.063 tỷ đồng, tăng 12,51% so với cùng kỳ.

Tại hội nghị, một trong những nhiệm vụ lớn mà Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng đặt ra cho các cơ quan, đơn vị thuộc Bộ trong năm 2024 là phải cân bằng giữa quản lý và phát triển. 

Theo đó, Bộ TT&TT sẽ sớm có buổi làm việc với các doanh nghiệp phát triển nội dung số, doanh nghiệp bưu chính, các mạng xã hội… để thúc đẩy sự phát triển của các doanh nghiệp công nghệ số Việt Nam. 

Những vấn đề được Bộ trưởng lưu tâm là làm sao để hỗ trợ các doanh nghiệp nội dung số trong nước, vấn đề chống độc quyền trong bối cảnh nổi lên xu hướng kinh doanh khép kín của các sàn thương mại điện tử, các mạng xã hội, vấn đề khuyến mãi tràn lan của các doanh nghiệp xuyên biên giới gây ảnh hưởng xấu tới thị trường…

Bộ trưởng cũng lưu ý những vấn đề nóng của ngành TT&TT cần sớm được giải quyết trong năm 2024, đó là vấn nạn lừa đảo trực tuyến đang trở thành nỗi đau chung của toàn thể xã hội, vấn đề SIM rác kéo dài, chưa thể xử lý dứt điểm. 

Để làm được điều đó, một trong những biện pháp cần làm ngay là gắn tên định danh (brandname) cho số điện thoại của các cơ quan công quyền, xử lý nghiêm và dừng hoạt động các điểm bán ghi nhận SIM rác. 

Bộ TT&TT cũng sẽ điều chỉnh tỷ lệ thông tin tiêu cực trên không gian mạng, để phản ánh một cách chính xác dòng chảy chính, tạo niềm tin cho xã hội, nhưng đồng thời vẫn phản ánh được cái xấu, đủ sức răn đe, cảnh báo để xã hội tốt lên. 

Để thúc đẩy chuyển đổi số, Bộ trưởng cho rằng, cách tốt nhất để làm các công việc mới là thí điểm với mô hình nhỏ và làm đến nơi. Khi có kết quả, cần nhân rộng mô hình với các hướng dẫn chi tiết theo kiểu “cầm tay chỉ việc”. 

Một điểm sáng trong công tác điều hành của Bộ TT&TT thời gian qua là việc biệt phái, luân chuyển cán bộ. Các cán bộ sau quá trình luân chuyển, biệt phái, có thành tích tốt đều đã được bổ nhiệm lên vị trí cao hơn, thậm chí có cả cấp Thứ trưởng. 

Theo Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng, truyền thống luân chuyển cán bộ cần được tiếp tục duy trì thường xuyên. Trước mắt, Bộ TT&TT sẽ có buổi tổng kết kinh nghiệm, từ đó hình thành, bổ sung, hoàn thiện quy chế về việc luân chuyển cán bộ. 

Đối với công việc của năm 2024, Bộ trưởng yêu cầu các đơn vị phải lập kế hoạch triển khai cụ thể theo từng ngày để Văn phòng Bộ đôn đốc việc thực hiện. 

Bộ trưởng cũng lưu ý trưởng các đơn vị cần dành thời gian nghiên cứu lý luận thực tiễn trong việc phát triển thể chế, cởi mở với báo chí và nghiên cứu các bài học thực tế trong lĩnh vực được giao quản lý để chia sẻ cho người dân, doanh nghiệp tham khảo. 

Học hỏi quốc tế về cách nghĩ, cách làm mới

Tại Hội nghị, nhiều cách nghĩ mới, cách làm hay của thế giới cũng đã được chia sẻ. Tại tham luận về định hướng phát triển hạ tầng số của Singapore, Cục trưởng Cục Viễn thông (Bộ TT&TT) Nguyễn Thành Phúc cho rằng, Singapore có quan điểm rất hay trong phát triển hạ tầng số, đó là đầu tư phải đi trước nhu cầu.

Đây là lý do nước này tập trung vào 5 ưu tiên chiến lược, đó là đầu tư phát triển dung lượng cáp quang biển, xây dựng kết nối nội địa, đảm bảo an toàn thông tin, phát triển trung tâm dữ liệu xanh, bền vững và thúc đẩy các tiện ích số Singapore Digital Utility Stack để tạo hạ tầng mềm cho người dân, doanh nghiệp. 

Theo Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng, điểm chính yếu mà Việt Nam cần học trong câu chuyện của Singapore nằm ở chữ “Stack”. Đó là chuyển đổi số bằng cách tiếp cận phân tầng, nhằm biến việc khó thành việc dễ, đồng thời phân chia công việc cụ thể cho Chính phủ và các doanh nghiệp. 

Lúc này, Nhà nước sẽ đứng ra làm các công việc mang tính nền tảng cho đổi mới như ra đời các thông tư, nghị định. Trong khi đó, các doanh nghiệp cũng sẽ tham gia vào quá trình thúc đẩy chuyển đổi số ở các lớp phía trên. Cách tiếp cận phân tầng của Singapore sẽ là sự bổ sung cho lý luận Việt Nam về chuyển đổi số. 

Xanh hóa phần mềm (Greening Software) là một trong những định hướng tiên phong của Singapore. Nói về vấn đề này, Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng cho rằng, công nghệ đang là ngành tiêu tốn nhiều năng lượng.

Vấn đề trên chỉ có thể giải quyết bằng việc phát triển các phần mềm, con chip cho các tính năng cụ thể thay vì các tác vụ đại trà vốn tiêu tốn nhiều tài nguyên. Đó là lý do dẫn tới sự xuất hiện của các chương trình private AI, trợ lý ảo chỉ trả lời về một lĩnh vực cụ thể. Bên cạnh đó là trường phái chip ứng dụng cho 1 chức năng cụ thể (specific chip).

Vụ trưởng Vụ Kinh tế số và Xã hội số (Bộ TT&TT) Trần Minh Tuấn mang tới hội nghị bài tham luận về phương pháp quản trị mới bằng việc kết hợp giữa OKRs và trí tuệ nhân tạo (AI). Đây là cách thúc đẩy tăng trưởng, sáng tạo và cải thiện hiệu suất đang được đơn vị này thử nghiệm triển khai. 

Mô hình quản trị bằng OKRs đã được nhiều tập đoàn công nghệ như Oracle, Linked, Microsoft và một số quốc gia áp dụng. Do đó, ông Tuấn đặt vấn đề về việc các doanh nghiệp công nghệ số Việt Nam liệu có nên chuyển sang cách thức quản trị OKRs để đổi mới? 

Nhận định về mô hình này, Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng cho rằng, OKRs là cách quản trị theo kiểu đặt mục tiêu cao và có sự điều chỉnh khi thực hiện. Phương pháp này là cách tiếp cận ngược của KPI vốn quản lý cứng dựa theo hiệu suất làm việc của từng cá nhân. 

Bộ trưởng cũng lưu ý lãnh đạo các đơn vị về việc cần vận dụng mô hình quản trị theo kiểu KPI và OKRs sao cho đúng người, đúng việc. OKRs là phương pháp quản trị phù hợp với các nhân sự xuất sắc, sáng tạo. Trong khi, KPI chính là cách chia mục tiêu thành từng đầu việc nhỏ, phù hợp với cách làm “cầm tay chỉ việc”. 

Theo Bộ trưởng, một tổ chức chỉ có thể ứng dụng OKRs nếu từng nhân sự trong đó có ý thức kỷ luật, tự giác tốt, biết cách làm các công việc của mình. Cách tiếp cận theo kiểu OKRs sẽ phù hợp với các công ty công nghệ, bởi đây là nơi đòi hỏi sự sáng tạo, khác biệt. 

Từ những nhận thức, cách làm mới được chia sẻ tại buổi giao ban, Bộ trưởng yêu cầu lãnh đạo các đơn vị quán triệt với tinh thần làm tốt các việc của mình nhanh hơn, cách tiếp cận dễ hơn, từ đó tạo ra thành quả thúc đẩy Bộ, ngành phát triển.

Dựa vào video quan sát, trí tuệ nhân tạo có thể cho biết trọng lượng cá mà không cần cân. Nhìn theo đường bơi, máy tính dự báo bệnh, thậm chí có thể biết cá đang đói hay không để cho ăn. Ngoài ra, những công nghệ phổ biến hơn như điều chỉnh nhiệt độ nước, lọc bẩn, thay nước định kỳ,... cũng được tích hợp vào.

Mô hình nuôi cá này giúp Singapore quản lý được vấn đề an toàn thực phẩm, truy xuất nguồn gốc, đồng thời giải quyết một phần nhu cầu hải sản vốn hầu hết phải nhập khẩu. Bè cá 4.0 này nếu hiệu quả có thể nhân rộng không chỉ tại Singapore mà tại các nước trong khu vực, trong bối cảnh nhu cầu thực phẩm sạch đang tăng lên.

Tuy vậy, để trang trại càng thông minh, hiệu quả thì lượng dữ liệu thu thập phải đủ lớn. Lúc này vấn đề an toàn bảo mật phát sinh.

Ông Stephan Neumeier, Giám đốc Điều hành Kaspersky Khu vực châu Á Thái Bình Dương, cho biết hacker có thể can thiệp vào quá trình vận hành trại nuôi cá, thay đổi các thông số dữ liệu khiến kết quả không chính xác, ảnh hưởng chất lượng cá nuôi.

Ông Stephan Neumeier, Giám đốc Điều hành Kaspersky Khu vực châu Á Thái Bình Dương. (Ảnh: Hải Đăng)

Với sự tiến bộ của công nghệ, các nhà máy xí nghiệp hầu hết được tự động hoá tương tự. Chẳng hạn, ông Stephen nêu ví dụ, hiện nay người dùng có thể đặt mua những đôi giày cá nhân hoá. Đầu tiên, người dùng đặt hàng qua ứng dụng trên điện thoại, chọn màu sắc hay hoa văn cho giày của mình, sau đó đặt hàng. Nhà máy nhận đơn của khách, tiến hành cho in ấn và sản xuất, gửi đến địa chỉ người mua. Toàn bộ quá trình này diễn ra trong vòng 1 tuần.

Giám đốc Kaspersky châu Á Thái Bình Dương cho rằng kẻ xấu có thể lợi dụng các lỗ hổng trong quy trình, can thiệp khiến hàng hoá không như ý khách hàng hoặc kéo dài thời gian giao hàng,... Việc này không ảnh hưởng nghiêm trọng nhưng có thể khiến doanh nghiệp mất uy tín.

Một trường hợp khác, nhiều nơi đã cho bán thuốc qua mạng hoặc sản xuất thuốc theo yêu cầu. Tuy nhiên hệ thống vận hành nếu không chặt chẽ có thể khiến tội phạm can thiệp vào, thay đổi nguyên liệu sản xuất hay thành phần, loại thuốc. Hậu quả của việc này ảnh hưởng đến sức khoẻ và tính mạng con người.

Rõ ràng cách mạng công nghiệp 4.0, trí tuệ nhân tạo, đám mây, máy học giúp cuộc sống con người tốt đẹp hơn, hiệu quả hơn, tiết kiệm sức lực hơn nhưng cũng tiềm ẩn những rủi ro nhất định.

Việt Nam đang tích cực thúc đẩy tất cả ngành nghề chuyển đổi số, xây dựng Chính phủ điện tử và thành phố thông minh. Những nguy cơ an toàn thông tin, an ninh mạng cũng vì thế sẽ kéo đến.

Tuần trước, Tổng công ty Điện lực TP.HCM tổ chức hội thảo chuyển đổi số, hướng tới trở thành công ty đầu tiên trong tập đoàn áp dụng các tiến bộ công nghệ. Điện lực là hạ tầng trọng yếu của quốc gia, do đó việc đơn vị này số hoá được ủng hộ, nhưng chuyên gia cũng cảnh báo nhiều vấn đề an ninh mạng.

Ông Trần Quang Hưng, Giám đốc Trung tâm Giám sát An toàn không gian mạng quốc gia (NCSC) phát biểu tại hội thảo đã cảnh báo về các cuộc tấn công có chủ đích. Tội phạm mạng dạng này có kỹ năng cao, có thể được hậu thuẫn bởi chính phủ, tấn công vì mục đích chính trị. Do đó, việc chuyển đổi số ngành điện lực cần có một tầng rào bảo mật cẩn trọng.

Ông Trần Quang Hưng, Giám đốc Trung tâm Giám sát An toàn không gian mạng quốc gia. (Ảnh: Hải Đăng)

Việt Nam trước đây từng bị tấn công vào hệ thống website của Vietnam Airlines và các sân bay. Hay gần đây một vụ hack khiến lưới điện một khu vực ở Ukraine bị tê liệt là những ví dụ điển hình về những vụ việc kiểu mới: tấn công trên mạng nhưng ảnh hưởng trực tiếp tới cuộc sống.

Cả ông Hưng và ông Stephan đều đưa ra những ví dụ cho thấy các vụ tấn công mạng đang diễn ra hàng ngày. Các chiêu thức ngày càng tinh vi do tiến bộ công nghệ và dễ dàng thực hiện hơn khi chủ mưu có thể thuê hẳn một nhóm tin tặc tấn công mà không để lại dấu vết.

Theo khảo sát của Kaspersky, công ty ở các lĩnh vực công nghệ thông tin, ngân hàng, quân đội đầu tư mạnh mẽ nhất vào hạ tầng công nghệ. Trong khi đó, các mảng cũng quan trọng như sức khoẻ, sản xuất chi ít hơn. Mảng sản xuất thậm chí đầu tư dưới mức trung bình.

Quan sát trong khu vực, phía hãng bảo mật cho rằng vai trò của Chính phủ rất quan trọng trong việc thúc đẩy sử dụng công nghệ. Chẳng hạn, khối ngân hàng đầu tư nhiều nhất cho công nghệ thông tin để đáp ứng tiêu chuẩn của các tổ chức trong nước lẫn quốc tế. Do đó, tác động từ chính phủ sẽ góp phần thúc đẩy ứng dụng công nghệ từ nhiều ngành nghề.

Tại Việt Nam, nhiều tỉnh thành đã lập thành nghị quyết nhằm tạo cơ sở để các cơ quan ban ngành thực hiện chuyển đổi số. Bộ Thông tin & Truyền thông cũng ban hành một số quy chuẩn về chuyển đổi số để các cơ quan nhà nước đối chiếu khi thực hiện. Bộ quy chuẩn dành cho các ngành nghề khác đang được soạn thảo.

Để bảo vệ các hạ tầng trọng yếu, cả ông Hưng và ông Stephan đều thống nhất việc xây dựng đội ngũ tại chỗ, kết hợp với quá trình kiểm toán thường xuyên hệ thống, đồng thời xây dựng hệ thống bảo mật đủ mạnh để bảo vệ mạng lưới. 

Hải Đăng

Chuyển đổi số ngành điện phải mang lại lợi ích cho người dân

Thay vì chú tâm đổi mới bên trong, chuyên gia cho rằng chuyển đổi số điện lực cần cho người dân thấy những lợi ích thiết thực.