Ông Hoàng Khắc Tiệp - Chủ tịch UBND huyện Nho Quan (tỉnh Ninh Bình) cho biết, sức sống của văn hóa bản địa cũng là nét đặc biệt của Nho Quan. Trên địa bàn huyện này có khoảng 29.000 người là dân tộc Mường sinh sống (chiếm 15% dân số của huyện). Trong những năm qua, công tác bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa vật thể và phi vật thể của các dân tộc thiểu số trên địa bàn luôn được huyện Nho Quan quan tâm, chú trọng. Thông qua các Đề án bảo tồn, khôi phục và phát huy một số nét đẹp văn hóa dân tộc Mường và Đề án bảo tồn văn hóa cồng chiêng dân tộc Mường…, đồng bào có cơ hội phát huy những di sản văn hóa.

Từ ngày 25/11/2005, Văn hóa Cồng chiêng Tây Nguyên của Việt Nam đã được UNESCO chính thức công nhận là kiệt tác văn hóa phi vật thể và truyền khẩu của nhân loại điều này đã thôi thúc các địa phương có di sản này càng chú trọng hơn. Chính vì thế, dự kiến, một không gian văn hóa Mường cũng sẽ được xây dựng trong nội khu Vedana nhằm lưu giữ các giá trị văn hóa truyền thống của người Mường ở Cúc Phương nhằm bảo tồn văn hoá cồng chiêng dân tộc Mường.

“Ở Nho Quan, sản phẩm văn hóa của bản Mường hết sức phong phú. Có nhiều bản còn nguyên vẹn các phong tục xưa. Điều đó chúng tôi đánh giá rất cao. Đấy cũng là nét văn hóa cần bảo tồn. Trong tương lai sẽ hiện hữu một nhà Bảo tàng văn hoá Mường với quy mô 1.000m2 tại Vedana hiện thực hóa kỳ vọng mỗi công trình được xây dựng sẽ là một sản phẩm du lịch mang đậm nét văn hóa bản địa. Bảo tàng không chỉ là nơi trưng bày mà còn lưu giữ, là nơi bà con có thể gửi gắm những kỷ vật, vật dụng gắn bó với sinh hoạt, lao động sản xuất nhiều đời nay. Để nhanh chóng "cứu" các vật dụng xưa cũ của bà con không bị bán đồng nát hay nung chảy để đúc mới, công tác sưu tầm, bảo quản hiện vật đang được tiến hành tích cực”, ông Lê Quốc Thịnh, Chủ tịch Hội đồng quản trị Công ty CP Dịch vụ Du lịch Cúc Phương khẳng định. 

Ông Lê Quốc Thịnh chia sẻ, bên cạnh việc sẽ có bảo tàng Mường điểm nhấn thì điểm nhấn riêng có ở đây còn là khu nhà tre có tổng chiều cao lên đến hơn 15m, tương đương một ngôi nhà cao 5 tầng. Các công trình bằng tre lớn này do KTS nổi tiếng Võ Trọng Nghĩa, người đã mang công trình tre đi khắp thế giới, thiết kế và thực hiện. Các đồ dùng của người Mường cũng được trưng bày trong các công trình này.

Cồng chiêng là loại nhạc cụ không thể thiếu được trong đời sống tinh thần của người Mường ở Nho Quan được truyền từ đời này sang đời khác, trở thành một nét đẹp trong sinh hoạt văn hóa của dân tộc Mường.

Cồng chiêng thường được sử dụng theo dàn gồm 10 hoặc 12 chiếc được đúc bằng đồng thau hoặc đồng đỏ. Trong các bản Mường, thường có phường cồng chiêng gồm từ 15 đến 30 người. Người chơi thường là nữ nhưng cũng có khi cả nam và nữ. Mỗi người cầm một chiếc tay này xách quai đeo cồng, tay kia cầm dùi gỗ, có quấn vải một đầu gõ vào núm cồng theo nhịp điệu và tiết tấu của bài. Một dàn cồng chiêng của người Mường có 02 hình thức biểu diễn: dàn hàng ngang đứng tại chỗ, hoặc vừa đánh vừa đi thành một vòng tròn và đánh các tiết tấu của từng bài, có thể chuyển nhiều bài chiêng trong một lần đánh. Những bài cồng chiêng gắn bó mật thiết với đời sống, gắn liền với quá trình lao động sản xuất của đồng bào Mường, phản ánh tâm hồn và cuộc sống của người Mường; có những bài đã lưu truyền hàng ngàn năm, song cũng có những bài mới sáng tác gần đây.

Có thể nói tiếng cồng, tiếng chiêng có mặt ở khắp mọi nơi, mọi thời khắc đáng nhớ trong cuộc đời của mỗi người dân Mường. Trước đây, người Mường sử dụng dàn cồng chiêng trong các lễ hội (lễ xuống đồng, hội đánh cá, lễ cơm mới, lễ mừng nhà mới…), trong đám cưới, đám tang, báo động khi có hỏa hoạn, trộm cắp, báo có thú dữ đến phá hoại mùa màng.. hoặc để tập trung mọi người thông báo những việc chung của làng, bản.

Đặc biệt, cồng chiêng được sử dụng nhiều nhất trong các cuộc hát sắc bùa mỗi dịp tết cổ truyền. Vào ngày 30 tết, mỗi bản sẽ có ít nhất một Phường bùa, bản nào rộng có thể lên tới hai, ba Phường bùa, mỗi Phường bùa phải có ít nhất một dàn cồng chiêng đi theo. Những người đánh cồng chiêng trong Phường bùa không những giỏi hát đối đáp mà còn phải đánh được nhiều bài chiêng khác nhau. Mỗi khi trưởng đoàn cất tiếng hát thì tiếng cồng chiêng lại ngân vang nhịp theo điệu hát của trưởng đoàn và điệu hát đối của khách. Cứ như thế trong ba ngày tết, họ đi hát từ bản này sang bản khác, đến từng nhà, không kể nhà giàu, nghèo, cầu chúc cho các gia đình sang năm mới gặp nhiều may mắn.

Theo thời gian, gần đây người ta không còn được nghe tiếng cồng chiêng vang trên các bản làng, cồng chiêng không còn được sử dụng nhiều trong đời sống sinh hoạt của đồng bào Mường; văn hóa cồng chiêng cũng dần dần mai một. Nếu như trước kia, hầu như mỗi gia đình người Mường đều có ít nhất một chiếc chiêng trong nhà thì hiện nay gần như không còn nữa. Chỉ còn một vài gia đình giữ được và đưa vào nhà thờ họ hoặc đưa lên các hang núi để thờ chứ không để trong nhà sử dụng trong mỗi dịp sinh hoạt cộng động như trước đây.

Trước những nguy cơ dẫn tới sự mai một của văn hoá cồng chiêng, tỉnh Ninh Bình đã và đang xây dựng những giải pháp bền vững để bảo tồn và phát huy những giá trị của văn hoá cồng chiêng tại địa phương.

Tình Lê

Một đêm hè của năm 356 trước CN, một sự kiện đã gây chấn động Hy Lạp cổ đại: Một ngọn lửa bất ngờ bùng lên ở đền Artemis, bắt đầu là những đồ cúng tế và bức màn che trước tượng thần, ngọn lửa sau đó lan đến các cửa ra vào bằng gỗ tẩm dầu, rồi táp lên mái nhà. Trong chốc lát, ngôi điện thờ duy nhất nằm trong 7 kỳ quan của cổ đại đã trở thành những đống đổ nát, khói lửa mịt mù, dưới bầu trời đen tối chỉ còn thấy nhô lên hình bóng những chiếc cột đá cẩm thạch. Sau vụ cháy lịch sử này, các nhà chức trách đã điều tra nguyên nhân và ngay lập tức xác định ra thủ phạm là một cái tên mãi mãi được lưu truyền về sau với biệt danh "kẻ đốt đền” - Herostratus.

Năm 1972, nhà soạn kịch người Nga Grigori Gorin viết kịch bản sân khấu về vụ đốt đền lịch sử này. Vở kịch cũng đã từng được Nhà hát Kịch Việt Nam dàn dựng thành công vào những năm 80 của thế kỷ trước, gây tiếng vang lớn cho sân khấu kịch nói nước nhà. Nhân kỷ niệm 100 năm sân khấu kịch nói Việt Nam (1921-2021) và 50 năm kịch bản văn học Herostratus (1972-2022), sân khấu Lệ Ngọc một lần nữa dàn dựng tác phẩm này.

Khi tấm màn nhung mở ra, sân khấu đơn giản tới không ngờ - chỉ 20 viên chiếc hộp tựa như những viên đá cẩm thạch tạo nên ngôi đền Artemis cùng với sự kết hợp ánh sáng, đạo diễn Lê Quý Dương đã tái hiện hiện thực hoang tàn của một kỳ quan thiên nhiên bị tạo ra bởi dục vọng muốn được lưu danh tên tuổi bằng mọi giá của kẻ đốt đền Herostratus. 

Câu chuyện kịch dần được hé mở bởi NSƯT Lê Chức trong vai Người nhà hát qua đó như một sợi chỉ liên kết giữa quá khứ và hiện tại. Đó là màn đối thoại giữa nguyên bố vợ cho vay nặng lãi và nguyên con rể - kẻ đốt đền cho thấy sự tha hoá đạo đức một cách đáng sợ. Người từng là bố vợ (NSƯT Hoàng Tùng) đã chẳng còn mảy may đến việc con rể cũ (nghệ sĩ Văn Hải) của mình ngày mai sẽ bị hành hình mà sẵn sàng lao vào ngã giá để được tấm hồi ký viết tay của "kẻ đốt đền" - ngay mai bán ra sẽ thu được rất rất nhiều tiền.

Một bà vợ nguyên soái (NSND Lệ Ngọc) giàu có và quyền lực mà vẫn thèm muốn sự nổi tiếng, sẵn sàng "tình một đêm" với kẻ đốt đền chỉ vì... muốn nổi tiếng và được lịch sử lưu danh, được người đời ca tụng vì có một người yêu mình mà sẵn sàng chết vì tình yêu. Một người chồng (NSND Tiến Dũng) là nguyên soái "tiền đè chết người" nhưng vẫn câu kết với kẻ cho vay nặng lãi, ngậm đắng nuốt cay dù biết vợ mình đã ngủ với kẻ đốt đền chỉ mong kiếm tiền trong êm đẹp.

Không quá khiến người xem bất ngờ bởi dù sao, cốt chuyện cũng đã quá phổ biến. Thế nhưng, từng màn thoại kịch thâm sâu như cảnh tỉnh, phê phán và rất thời sự khiến người xem bị cuốn hút. Không chủ đích phê phán bất kỳ vấn đề thời sự đã xảy ra ai xem cũng hiểu, đạo diễn đang muốn truyền thông điệp gì. 

Tình Lê

20 đơn vị nghệ thuật tham gia liên hoan Kịch nói toàn quốc 2021 tại TP.HCM

Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch cho biết, Liên hoan Kịch nói toàn quốc 2021 diễn ra từ ngày 3 - 17/1/2022 tại TP.HCM.

Hồi sinh cuộc đời

Trở về sau buổi đến bệnh viện kiểm tra sức khỏe, chị Lê Thị Kim Ngân (35 tuổi, ngụ huyện Củ Chi, TP.HCM) lại tất bật với việc bán hàng online. Phía đối diện, người đàn ông với cơ thể chằng chịt những vết sẹo sau lần bị bỏng nặng bẽn lẽn đem đến cho chị cốc nước mát.

Anh là niềm hạnh phúc mới của chị sau những đau đớn kể từ lần bị chồng cũ tưới xăng thiêu sống. Đó là một đêm tháng Ba của 3 năm trước. Đêm ấy, chị bị tiếng bật lửa của chồng đánh thức.

Khi mở mắt, chị đã thấy ngọn lửa bao trùm căn phòng. Trong tích tắc, cơ thể chị bùng lên như ngọn đuốc. Thương con, chị mặc cho cơn bỏng rát hành hạ để vẫy vùng mở cửa, đưa hai đứa con ra ngoài trước khi mình ngất lịm.  

Hôm sau, chị hồi tỉnh trong bệnh viện. Cơ thể chị bỏng đến 92%. Sau đó, chị trở về nhà với tận cùng của nỗi đau thể xác, tinh thần. Từ một cô gái xinh đẹp, có tài sản trong tay, phút chốc, chị trở thành người tay trắng, tật nguyền, cơ thể phủ đầy những vết sẹo to tướng.

Nhưng sau lần vào trại giam thăm chồng, chị nhận ra rằng, nếu giữ mãi nỗi đau ấy, chị và các con sẽ nặng nề, u uất mãi. Trở về nhà, chị giấu gia đình viết đơn xin giảm án cho chồng.

Viết đơn xong, chị dắt 2 con rời quê vào TP.HCM. Nơi đất khách, bằng một nghị lực phi thường, chị từng bước hồi sinh cuộc đời. Chị xin vào làm trong một xưởng may gần nhà, học cách bán vé máy bay, nhận hàng về bán online…

Cuối cùng, những nỗ lực không mệt mỏi cũng đem đến cho chị những thành quả nhất định. Khi công việc dần ổn định, chị mở cửa tiệm kinh doanh các sản phẩm dầu xoa bóp, tinh dầu, dành thời gian hỗ trợ những hoàn cảnh khó khăn, người đồng cảnh ngộ.

Trên con đường thiện nguyện, chị bắt gặp và tìm thấy hạnh phúc mới của đời mình. Đó là anh Nguyễn Văn Minh (33 tuổi, ngụ huyện Củ Chi), người đem đến cho chị và các con “cảm giác an yên, có thể nương tựa những lúc cuộc sống mệt mỏi”.

Hạnh phúc mới…

Cũng như chị Ngân, anh Minh bị bỏng nặng sau sự cố cháy bình xăng xe máy. Chị Ngân biết người bạn trai ít tuổi hơn mình này sau lần đọc bài viết kêu gọi hỗ trợ anh trên mạng xã hội.

Biết anh Minh cũng ở Củ Chi, chị đến bệnh viện thăm với ý định hỗ trợ tinh thần, giúp “đứa em trai từng bước vượt qua nỗi đau thương tật”. Tuy vậy, chị không gặp được anh. Mấy tháng sau, anh Minh vô tình thấy chị trên mạng xã hội. Anh liên hệ và cả hai có lần đầu tiên trò chuyện với nhau.

Lúc ấy, chị Ngân chưa có cảm tình ngay với anh Minh. Thậm chí, chị còn làm mai anh cho một cô bạn cũng bị bỏng của mình. Mỗi khi có dịp, chị đều cố gắng gán ghép hai người này với nhau.

Chị chia sẻ: “Thế mà cuối cùng, chúng tôi lại đến với nhau dẫu chưa nói với nhau lời yêu thương nào. Minh không ngọt ngào, lãng mạn nhưng tôi cảm nhận được tình cảm của anh dành cho mình qua từng hành động, cử chỉ...".

Ngồi phía đối diện, anh Minh bẽn lẽn khi nghe chị Ngân nhắc đến chuyện tình lệch tuổi của mình. Anh thừa nhận đã yêu người phụ nữ hơn tuổi trước khi biết liệu mình có được đón nhận hay không. Đến bây giờ, anh vẫn ngỡ ngàng trước hạnh phúc bất ngờ ấy.

Trong khi đó, ngày quyết định đến với anh Minh, chị Ngân vấp phải những lời bàn tán, khuyên can... Song, tất cả không làm chị buồn lòng.

Chị chia sẻ: “Trước khi đến với anh Minh, tôi cũng được nhiều người lành lặn, thậm chí ở nước ngoài ngỏ lời. Tôi đều không dám mở lòng. Tôi sợ họ chưa trải qua nỗi đau như mình nên sẽ không thể đồng cảm, thấu hiểu, sẻ chia cùng mình”.

“Khi quen biết anh Minh cũng có những lời khuyên can nhưng tôi và anh có sự đồng cảm. Hơn thế, tôi nghĩ những lúc bệnh đau, mệt mỏi trong cuộc sống, mình vẫn cần một người để nương tựa, chia sẻ.... Tôi chỉ sợ các con không chấp nhận anh, mọi người không thể chung sống với nhau dưới một mái nhà…”, chị nói thêm.

Tuy vậy, những lo lắng của chị sớm tan biến. Sau những lần gặp gỡ đầu tiên, các con của chị đều vui vẻ và sớm cảm nhận được tình yêu thương của “ba Minh”. Chỉ một thời gian ngắn, các bé vui đùa, quý trọng, xem anh Minh như người thân trong gia đình.

Cuối cùng, sau những mất mát không thể kể hết bằng lời, giờ đây, chị yêu cuộc sống và thực sự cảm thấy hạnh phúc. Chị chia sẻ: “Có nhau, chúng tôi tự tin hơn khi đi ra đường. Trước đây, khi một mình ra đường, mọi người hay nhìn những người như chúng tôi với ánh mắt soi mói”.

“Bây giờ, khi đi cùng nhau, người ta không nhìn như vậy nữa. Ở nhà, chúng tôi san sẻ cho nhau mọi việc từ kinh doanh đến chăm sóc con, dạy dỗ các con… Thật lòng mà nói, cả hai cùng thấy bản thân tốt hơn khi ở bên nhau”, chị tâm sự thêm.

Bài:Hà Nguyễn

Ảnh: Nhân vật cung cấp