Truyện Lịch Hồng Hoang

Hành trình khám phá di sản Bắc Giang: Cây Dã Hương nghìn tuổi

Hành trình tìm hiểu di sản Bắc Giang: Hương án chùa Khám Lạng

Phát hiện nhiều di chỉ khảo cổ tại hang động núi lửa Krông Nô

Một canh hát của người quan họ làng Thổ Hà: 

Dân ca Quan họ là sản phẩm của vùng Kinh Bắc xưa, bao gồm tỉnh Bắc Ninh ở bờ Nam sông Cầu và tỉnh Bắc Giang ở bờ Bắc Sông Cầu ngày nay. Trong tổng số 49 làng Quan họ cổ của vùng Kinh Bắc được UNESCO công nhận là “Di sản văn hóa phi vật thể” đại diện của nhân loại, Bắc Giang có 5 làng Quan họ cổ đều thuộc huyện Việt Yên.

Các nhà nghiên cứu đã khẳng định không gian quan họ ở bờ Bắc sông Cầu rất rộng lớn, còn lưu giữ nhiều giá trị của di sản văn hoá Quan họ đặc sắc của vùng Kinh Bắc. Ở những làng quê này, không biết tự bao giờ, Quan họ đã trở thành nếp sinh hoạt văn hóa trong đời sống thường ngày.

Trải qua bao thời gian, hát Quan họ vẫn giữ được những tinh hoa đặc trưng của mình.

Trải qua bao thời gian, hát Quan họ vẫn giữ được những tinh hoa đặc trưng của mình. Đến nay, Bắc Giang vẫn còn lưu giữ được 200 làn điệu và thường được các liền anh, liền chị hát trong những dịp hội làng. Lề lối hát Quan họ rất quy củ, khuôn phép chặt chẽ, được chia thành 3 thể loại chính: hát đối đáp, hát canh và hát hội.

Hát đối đáp bao gồm đối đáp nam nữ, đối giọng và đối lời; hát canh chia làm 3 chặng: chặng đầu, chặng giữa và chặng cuối; hát hội thì có hai hình thức hát vui và hát thi. Ngoài 3 loại chính này còn có các loại khác như hát lễ thờ, hát cầu đảo, hát giải hạn, hát mừng, và hát kết chạ.

Theo các nghệ nhân, Quan họ mới ngày nay dễ hát, phóng khoáng, rộng rãi hơn và có nhạc đệm nên nghe có phần dễ đi vào lòng người. Hát Quan họ cổ rất khó, để hát được Quan họ cổ hay thì người hát phải thực sự đam mê, giọng phải “vang, rền, nền, nảy” và có chút tình trong đó.

Mời trầu là thủ tục không thể thiếu mỗi canh hát quan họ.

Quan họ cổ chủ yếu là giọng La rằng và La hừ. Trong Quan họ cổ khó có thể đệm nhạc được mà nhạc đệm chính là sự giao âm giữa giọng của các liền anh, liền chị với nhau. Hơn nữa, hát Quan họ cổ phải theo lề lối bắt buộc cho nên cần phải thuộc nhiều bài.

Một canh hát đối đáp của Quan họ cổ thường là bắt đầu vào hát, rồi đôi bên quan họ phải hát đối với nhau. Bài hát lúc đầu là hát những câu chào hỏi, hát theo giọng La rằng, sau đó là đến hệ thống giọng vặt (giọng này chiếm phần lớn và là phần chính trong canh hát đối) và cuối cùng là hệ thống giọng giã (giã bạn) kết thúc một canh hát.

Để trở thành một cặp hát và hát được với nhau thì giọng của hai người phải như một, ăn khớp vào nhau. Không chỉ ở làng quan họ cổ, mà ở hầu khắp các làng, xã bên bờ Bắc sông Cầu thuộc tỉnh Bắc Giang, dân ca Quan họ đã ăn sâu vào tâm thức và trở thành món ăn tinh thần không thể thiếu đối với mỗi người dân.

Đặc biệt hơn, trong các lễ hội thì phần hội bao giờ cũng có các liền anh, liền chị ở các làng tổ chức hát Quan họ. Tiêu biểu như hội hát canh Quan họ trong chùa làng Thổ Hà ( xã Vân Hà, huyện Việt Yên).

Lễ hội này các anh hai, chị hai của làng duy trì gần hai chục năm nay. Lễ hội đã thu hút hàng trăm nghệ nhân từ khắp vùng về tham dự. Có thể khẳng định chắc chắn rằng đây là sân chơi Quan họ theo 10 đời có một không hai ở vùng Bắc sông Cầu.

Người quan họ rất cầu kỳ trong việc têm chầu cánh phượng.

Trai gái các làng Quan họ thường tụ tập thành từng bọn (từ cổ, chỉ một nhóm người) để cùng nhau hát. Một bọn Quan họ thường là những người trong một làng với nhau, với ý là để đối đáp với làng khác. Gặp nhau, người Quan họ dùng những lời xưng hô thật nhún nhường, lịch sự. Bên nào cũng vui vì gặp gỡ, cũng mong được học lấy đôi lối đôi câu. Những bọn Quan họ gặp nhau, thường là hát với nhau thâu đêm suốt sáng ở nhà chứa (nhà ông trùm của một bọn quan họ), và nghỉ lại ở nhà quan họ bạn của mình. Đó là tục ngủ bọn!

Theo các nghệ nhân Quan họ kể lại, quan họ xưa có còn có hình thức hát Quan họ trùm đầu. Đó là vào những đêm trăng sáng những chàng trai dùng khăn đen trùm lên đầu để mọi người không phát hiện ra, dời chỗ ngủ của “bọn” mình sang chỗ ngủ của “bọn” con gái cất tiếng hát gọi bạn. Các cô gái nằm trong nhà nghe tiếng hát gọi bạn cũng trùm lên đầu mình khăn đen, kéo nhau ra hè hát đối lại. Họ hát những bài hát Quan họ nhưng không theo giọng lề lối, mà chủ yếu là theo tình cảm muốn bày tỏ với người bạn tình, “xuất khẩu thành văn”.

Hiện nay, tỉnh Bắc Giang tập trung khôi phục, bảo tồn 5 làng Quan họ cổ đã được công nhận và 13 làng đã được xác định thêm từ năm 2006, phục dựng lại toàn bộ hình thức hát đối đáp cổ truyền ở các làng Quan họ.

Để giữ gìn và phát huy các giá trị văn hoá truyền thống của Quan họ, huyện Việt Yên đã thành lập 25 CLB hát Quan họ. Hàng năm, huyện đều tổ chức liên hoan hát Quan họ, thu hút hàng trăm nghệ nhân và liền anh, liền chị đến từ 40 làng, CLB Quan họ trong, ngoài tỉnh tham dự.

Nhằm thực hiện cam kết với UNESCO trong bảo tồn và phát triển Dân ca Quan họ, hai tỉnh Bắc Ninh và Bắc Giang đã triển khai nhiều giải pháp, trong đó, có việc phục dựng lại các nhà chứa.

Hiện nay, tỉnh Bắc Giang tập trung khôi phục, bảo tồn 5 làng Quan họ cổ đã được công nhận và 13 làng đã được xác định thêm từ năm 2006, phục dựng lại toàn bộ hình thức hát đối đáp cổ truyền ở các làng Quan họ.

Ngành văn hóa Bắc Giang phối hợp các địa phương xây dựng một số tụ điểm hát quan họ ở các làng Thổ Hà, Trung Đồng, Hữu Nghi, Nội Ninh, Giá Sơn, Sen Hồ cùng ở huyện Việt Yên; tiếp tục đưa Quan họ trở về cộng đồng các làng, gắn với không gian sinh hoạt văn hoá truyền thống, với môi trường đã sản sinh và nuôi dưỡng di sản văn hoá này trong lịch sử.

Tình Lê

“Đánh từ trên xuống, từ trong ra, đánh những nơi quan trọng trước”

- Thưa ông, thời gian qua, mặc dù công tác xây dựng và chỉnh đốn Đảng, đấu tranh phòng, chống tham nhũng làm quyết liệt nhưng báo chí hải ngoại vẫn rêu rao rằng, chống tham nhũng ở Việt Nam nhằm “đấu đá cán bộ”? Cá nhân ông nghĩ sao về thông tin này?

Cần phải khẳng định rằng chống tham nhũng không phải là câu chuyện Đảng ta “đánh” ai, “đá” ai. Chủ trương, pháp luật của Đảng và Nhà nước ta khẳng định, không có “vùng cấm” trong đấu tranh với tham nhũng, có nghĩa, ai tham nhũng, ở đâu có tham nhũng đều phải tìm ra và xử lý bằng được. Cách thức Đảng đang triển khai chống tham nhũng đó là “đánh từ trên đánh xuống, đánh từ trong đánh ra, đánh những nơi quan trọng trước” là cách làm đúng hướng và hiệu quả. Thực tế đã chứng minh, trong những vụ án tham nhũng trọng điểm đã xử lý, hầu hết các vụ án là ở các cơ quan, doanh nghiệp cấp Trung ương.

Tham nhũng tồn tại ở tất cả các chế độ xã hội. Vì vậy, muốn xã hội phát triển phải đấu tranh với tham nhũng. Với Đảng ta, mục đích của công cuộc đấu tranh phòng chống tham nhũng là để xây dựng chỉnh đốn Đảng; chống tham nhũng là vì sự nghiệp chung, là “chặt cành để cứu cây”, thì sao có thể gọi là “đấu đá nội bộ”.

Tuy rằng, chống tham nhũng vẫn chưa đạt được như kỳ vọng của nhân dân như Đảng đã thừa nhận, bởi chống tham nhũng là chống “giặc nội xâm”, “giặc” ở trong lòng, phá hoại con người của Đảng và sự nghiệp của Đảng, nên đây là cuộc đấu tranh rất khó, đòi hỏi phải trường kỳ, lâu dài chứ không thể ngày một, ngày hai.

- Quyết định thành lập Ban Chỉ đạo phòng chống tham nhũng ở các tỉnh, thành phố sau 10 năm Ban Chỉ đạo cấp Trung ương ra đời, đó có phải là minh chứng rõ nhất cho quyết tâm làm trong sạch Đảng, thưa ông?

Có thể khẳng định, Đảng đang thực hiện đồng bộ các biện pháp để đấu tranh với tham nhũng. Năm 2012, Đảng thành lập Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng chống tham nhũng do đích thân Tổng Bí thư làm Trưởng Ban. 10 năm sau, với Quyết định 67 đã thành lập Ban Chỉ đạo của các tỉnh, thành. Có thể nói, đây là những “cánh tay nối dài” của Trung ương trong đấu tranh phòng chống tham nhũng. Nó không chỉ thể hiện sự đồng bộ, sự mạnh tay với cơ sở, khắc phục tình trạng “trên nóng dưới lạnh”, mà sẽ là khâu đột phá trong đấu tranh phòng chống tham nhũng.

Cùng với đó, Đảng ngày càng hoàn thiện các hệ thống pháp luật, xây dựng các quy chế, quy định để phòng ngừa, răn đe. Gần đây nhất, chúng ta thấy, Đảng xây dựng quy định về kiểm soát quyền lực để phòng chống tham nhũng, lãng phí trong hoạt động điều tra, truy tố, xét xử, thi hành án. Đó là minh chứng rõ nét trong việc hoàn thiện hệ thống pháp luật.

Đảng còn cho thấy sự quyết liệt trong xây dựng hệ thống chính trị thực sự liêm chính, kiến tạo; xây dựng đội ngũ cán bộ trong sạch, sáng về tâm, xứng về tầm.

Đảng cũng đã tổ chức rất tốt khâu kiểm tra, thanh tra trong đấu tranh phòng chống tham nhũng. Hiện Đảng đang tổ chức 8 đoàn kiểm tra chống tham nhũng, điều đó cho thấy cả quyết tâm lẫn biện pháp đều rất quyết liệt, không như rêu rao của các thế lực thù địch là “giơ cao đánh khẽ”.

Lấy “thước đo” lòng dân đánh giá hiệu quả chống tham nhũng

- Để xóa tan những hoài nghi trong công tác phòng chống tham nhũng, theo ông đâu là “thước đo” khách quan nhất về hiệu quả của công tác này?

Thực tiễn đã chứng minh hiệu quả của công tác đấu tranh phòng chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực mà Đảng đang lãnh đạo, chỉ đạo đã thu được kết quả rất lớn. Trong 10 năm qua, cấp ủy Đảng các cấp đã thi hành kỷ luật 2.740 tổ chức đảng, 168.000 đảng viên, trong đó riêng kỷ luật và xử lý các hành vi tham nhũng là 7.390 đảng viên. Đảng cũng đã xử lý 170 cán bộ diện Trung ương quản lý, trong đó có 33 ủy viên, nguyên ủy viên trung ương, có 4 ủy viên, nguyên ủy viên Bộ Chính trị, 50 tướng lĩnh trong lực lượng vũ trang. Số tiền thu hồi trong đấu tranh chống tham nhũng của 10 năm qua lên tới 975.000 tỷ đồng.

Nhìn vào các vụ việc Đảng ta quyết liệt xử lý hiện nay như vụ Việt Á, vụ thao túng thị trường chứng khoán, vụ việc liên quan đến tham nhũng trong bất động sản, trong quản lý xuất nhập cảnh…, chúng ta sẽ thấy được rất rõ sự quyết liệt của Đảng. Nói như Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng, chưa bao giờ công tác đấu tranh phòng chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực lại được thực hiện mạnh mẽ, đồng bộ, quyết liệt, bài bản và hiệu quả như hiện nay. Thực tế này đủ để vạch trần xuyên tạc chống phá của các thế lực thù địch, không thể gọi như thế là “giơ cao đánh khẽ”.

Hiệu quả trong đấu tranh phòng chống tham nhũng tiêu cực được đong đếm bằng “thước đo” lòng dân, loại thước cho kết quả minh bạch, chính xác, rõ ràng nhất. Niềm tin của nhân dân với Đảng trong cuộc đấu tranh phòng chống tham nhũng lãng phí hiện nay là rất lớn. Nó là dẫn chứng sinh động nhất cho quyết tâm đấu tranh phòng chống tham nhũng của Đảng; là sự phủ định đanh thép đối với những luận điệu xuyên tạc, chống phá của các thế lực. Với lý lẽ như vậy, việc các thế lực thù địch phản động xuyên tạc cho rằng trong đấu tranh phòng chống tham nhũng Đảng ta đang “giơ cao đánh khẽ” là hoàn toàn phi thực tế.

- Ông kỳ vọng gì vào những “cánh tay nối dài” của Ban Chỉ đạo phòng, chống tham nhũng Trung ương?

Khi quyết định thành lập Ban Chỉ đạo ở địa phương để đấu tranh phòng chống tham nhũng, là chúng ta đã có những tiêu chí, quy định nhất định, mục đích của việc thành lập là để đấu tranh phòng chống tham nhũng lãng phí tiêu cực ngày càng hiệu lực, hiệu quả. Muốn vậy, rõ ràng cơ quan chỉ đạo phải có đủ tâm, đủ tầm thì mới thực sự hiệu lực, hiệu quả; quy chế, quy định của trung ương phải rất rõ. Nhưng thực tế sẽ cho thấy, đơn vị, địa phương nào thực hiện tốt, quyết liệt sẽ thành công; ngược lại nơi nào còn có vấn đề này vấn đề khác sẽ khó thành công. Vai trò của người đứng đầu, sự gương mẫu của người chủ trì quyết định việc đó.

Cùng với đó, việc giám sát, kiểm tra sự lãnh đạo, chỉ đạo của người đứng đầu các Ban chỉ đạo cấp tỉnh là hết sức cần thiết và cũng là một nguyên tắc, quy chế hoạt động của Đảng. Tuy nhiên đối với Ban Chỉ đạo phòng chống tham nhũng cấp tỉnh, một đơn vị, một lĩnh vực đặc thù, yêu cầu đặt ra với Ban này rất cao, nhiệm vụ rất nặng nề, khó khăn, phức tạp. Vì vậy, yêu cầu kiểm tra, giám sát đối với người đứng đầu cũng như các thành viên của Ban này càng phải được đặc biệt chú trọng, đồng thời các quy chế, quy định, phải rõ ràng, minh bạch. Tuy nhiên, tôi vẫn nhấn mạnh một lần nữa là vai trò của người đứng đầu, trưởng ban, là hết sức quan trọng.

Và để giám sát hiệu quả, câu chuyện này đòi hỏi tính độc lập tương đối trong việc kiểm tra, giám sát, bởi các cơ quan có chức năng kiểm tra, giám sát thường là thành viên của Ban Chỉ đạo, vì vậy rất cần cái tâm, cái tầm của người lãnh đạo, đặc biệt là người chủ trì và sự minh bạch, độc lập của các cơ quan tham mưu nằm trong Ban Chỉ đạo.

Xin cảm ơn ông!