Thuốc điều trị đích là thuốc trị ung thư mang lại hiệu quả tốt cho người bệnh, song thường đắt tiền, nhiều người không có khả năng tiếp cận. Vì vậy, lần chỉnh sửa danh mục này, hơn 100 đơn vị đã gửi danh sách về Bộ Y tế để bổ sung thêm thuốc mới vào mục BHYT chi trả. Đây cũng là nhóm thuốc nhiều nhất trong danh mục đề xuất lần này.

Ngoài ra, danh mục còn có các loại thuốc trị bệnh về mắt, tiểu đường, hô hấp, rối loạn tâm thần, suy tim, giải độc, da liễu, trầm cảm... Mỗi loại này được đề xuất 1-2 thuốc.

"Hội đồng sẽ cân đối, xem xét đưa loại thuốc vào danh mục BHYT chi trả làm sao để đạt hiệu quả cao nhất, tốt nhất cho người bệnh, đồng thời cân đối quỹ", ông Trường nói. Dự kiến, danh mục thuốc mới sẽ được ban hành trong quý I/2025.

Bà Nguyễn Thị Trang, Vụ trưởng Bảo hiểm y tế (Bộ Y tế), cho biết Thông tư số 37 vừa được Bộ Y tế ban hành cũng công khai, minh bạch các tiêu chí lựa chọn thuốc đưa vào danh mục của BHYT. Bộ Y tế sẽ cập nhật những thuốc mới, đưa ra khỏi danh mục những thuốc có cảnh báo kém hiệu quả, không phù hợp. Cụ thể có 60 thuốc đang được rà soát đưa ra khỏi danh mục hoặc xem xét lại tỷ lệ thanh toán theo Luật Khám chữa bệnh mới. Nhiều đầu thuốc được xem xét đưa xuống cơ sở khám chữa bệnh ban đầu (trạm y tế xã) để tăng khả năng tiếp cận thuốc của người bệnh.

"Như vậy, một số thuốc trước đây chỉ trong danh mục chi trả ở trung ương sẽ được nới xuống trạm y tế xã. Người bệnh về trạm y tế xã vẫn được hưởng thuốc đắt tiền như bác sĩ tuyến trung ương kê đơn", bà Trang nói, thêm rằng đồng thời sẽ đưa ra khỏi danh mục các thuốc không đáp ứng hiệu quả điều trị, nhằm kích thích nhà sản xuất phải nghiên cứu phát triển thuốc tăng hiệu quả điều trị, đa dạng hóa thuốc. Người bệnh được hưởng vì có thêm nhiều thuốc mới, bác sĩ cũng dễ kê đơn hơn khi có nhiều lựa chọn.

"Nút thắt" trong quá trình học hỏi của AI

Giáo sư Leslie Valliant khẳng định vai trò của nhà toán học Alan Turing, người đặt nền móng cho khoa học máy tính với luận điểm rằng mọi tính toán của não người đều có thể được mô phỏng bởi máy móc.

Trí tuệ nhân tạo (AI) trong những năm qua đã phát triển vượt bậc, đạt được những tiến bộ đáng kể, từ nhận diện hình ảnh đến dịch ngôn ngữ.

Tuy nhiên, theo Giáo sư Leslie, AI vẫn chưa thể thực hiện được việc "giáo dục" theo nghĩa tổng quát. Giáo dục chính là yếu tố khác biệt cốt lõi của con người so với các loài khác, khả năng này bao gồm ba thành phần chính:

Học từ kinh nghiệm:Con người có thể nhận biết và tổng quát hóa từ các ví dụ cụ thể, máy học có thể học tương tự điều này.

Áp dụng kiến thức được học tập:Không chỉ ghi nhớ thông tin, con người còn suy luận và sáng tạo.

Học qua giảng dạy:Đây là yếu tố mà AI hiện nay chưa thể đạt tới, vì máy móc thiếu khả năng hiểu và áp dụng tri thức một cách linh hoạt.

Bổ sung ý kiến, Giáo sư Soumitra Dutta mô tả sự phát triển của các mô hình ngôn ngữ lớn (LLMs) như một cuộc cách mạng trong giáo dục, tương tự như việc chuyển đổi từ xe ngựa kéo sang ô tô trong lịch sử. Các ứng dụng như Khan Amigo của Khan Academy đã chứng minh AI có thể hướng dẫn học sinh hiệu quả.

Ví dụ như việc ứng dụng Khan Amigo không đưa ra câu trả lời trực tiếp; thay vào đó, ứng dụng hướng dẫn người học thông qua quá trình tư duy.

"Nếu bạn hỏi "6 chia 2 bằng bao nhiêu?", ứng dụng sẽ không trả lời ngay là 3. Thay vào đó, Khan Amigo sẽ hướng dẫn bạn suy nghĩ về phép chia, về các nguyên tắc toán học, giống như cách một người thầy thực sự làm", Giáo sư Soumitra giải thích. 

Ông cũng đưa ra lời cảnh báo, dù AI đang tiệm cận độ phức tạp của não người, nhưng ngay cả chúng ta còn chưa thực sự hiểu hết về cách mà não bộ và trí thông minh của con người hoạt động, sự phát triển của các mô hình ngôn ngữ lớn đang gặp phải một thách thức.

Để AI đạt được "khả năng giáo dục", chúng ta cần một bước đột phá trong việc định nghĩa và mô phỏng trí thông minh, đồng thời sự phát triển của công cụ mạnh mẽ và sự hiểu biết sâu sắc về bản chất nhận thức của con người.

Cần một Việt Nam táo bạo theo lối riêng

Giáo sư Soumitra nhận định, với dân số trẻ và tốc độ tăng trưởng nhanh, Việt Nam có những cơ hội lớn để ứng dụng trí tuệ nhân tạo trong giáo dục.

"Hãy mạnh dạn, táo bạo và tham vọng. Đừng coi Harvard hay Oxford là hình mẫu trong tất cả mọi thứ. Hãy học hỏi một phần phù hợp và sáng tạo mô hình giáo dục riêng.

Các sáng kiến đột phá thường đến từ những trường đại học ít danh tiếng hơn, như Southern New Hampshire University hay Western Governors University tại Mỹ, thay vì từ các trường top đầu", Giáo sư Soumitra cho biết.

AI có thể thay đổi căn bản mô hình giáo dục đại học tại Việt Nam, thay vì chỉ đào tạo 30.000 sinh viên, một trường đại học có thể sử dụng hỗ trợ viên AI để mở rộng quy mô lên đến hàng triệu sinh viên, như cách Khan Academy đã làm.

Đây không chỉ là cơ hội đổi mới mô hình mà còn thúc đẩy sự phát triển kinh tế và xã hội của cả quốc gia.

Tuy nhiên, Việt Nam cũng không thể tránh khỏi những rào cản và thách thức, Giáo sư Leslie cảnh báo: "Hiệu quả của AI phụ thuộc hoàn toàn vào cách nó được đào tạo. Nếu thiếu kiểm soát, AI có thể mang lại rủi ro lớn".

Theo Giáo sư Soumitra, việc áp dụng đổi mới đột phá như AI đòi hỏi sự thay đổi từ gốc rễ văn hóa giáo dục, đây là điều vốn không dễ dàng.

Nhìn chung, trong tương lai, cả hai giáo sư đều đồng ý rằng sự phát triển của AI có thể vượt xa dự đoán hiện tại. Việt Nam cần tiếp cận AI với tư duy cởi mở, coi đây không chỉ là công cụ mà còn là động lực thúc đẩy đổi mới.

Giáo sư Leslie chia sẻ, "Con người không mạnh nhất, cũng không nhanh nhất, nhưng nhờ khả năng học hỏi và sáng tạo, chúng ta đã xây dựng nên nhiều nền văn minh không đối thủ".

Nếu AI có thể đạt được khả năng giáo dục như con người, nhân loại sẽ bước vào một kỷ nguyên mới, nơi cơ hội và thách thức đan xen.

Khối u nằm ở vị trí 1/3 trong cánh bé xương bướm (giữa nền sọ, cấu tạo gồm phần thân, hai cánh lớn, hai cánh bé và mỏm cánh bướm). Đây là nơi có cấu trúc thần kinh, mạch máu quan trọng như động mạch cảnh, giao thoa thị, dây thần kinh thị giác và các dây thần kinh nội sọ 3, 4, 5, 6.

ThS.BS.CKII Chu Tấn Sĩ, Trưởng khoa Phẫu thuật Thần kinh, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP HCM, đánh giá khả năng cao chị Minh đã mắc khối u này từ trước lúc mang thai lần hai. Khối u màng não thường phát triển chậm và âm thầm trong thời gian đầu nên không phát hiện triệu chứng. Tuần hoàn máu gia tăng trong thời kỳ mang thai khiến khối u tăng nhanh kích thước, chèn ép cấu trúc não, gây căng thẳng, mất ngủ, thay đổi tính cách bất thường, trầm cảm.

Phẫu thuật loại bỏ u não tại vị trí này là thách thức lớn, sơ suất có thể làm tổn thương các cấu trúc quan trọng xung quanh dẫn đến khiếm khuyết chức năng thần kinh, bệnh nhân nguy cơ tử vong trên bàn mổ, theo bác sĩ Tấn Sĩ. Tuy nhiên, nếu không mổ, chị Minh sẽ đối mặt các triệu chứng nặng hơn, biến chứng chảy máu não (đột quỵ xuất huyết não), mù mắt, liệt nửa người bên phải.

Bác sĩ tư vấn mổ loại bỏ u nhưng chị Minh từ chối do sợ không thành công, về nhà tự điều trị bằng các biện pháp dân gian, kết hợp uống thuốc Bắc. Một tháng sau, triệu chứng tăng nặng kèm thêm tê yếu nửa người bên phải, chị trở lại Bệnh viện Đa khoa Tâm TP HCM và quyết định mổ theo chỉ định của bác sĩ.

Êkíp phẫu thuật thần kinh mở đường mổ khoảng 5 cm bên trán thái dương trái người bệnh. Hệ thống kính vi phẫu K.Zeiss Kinevo 900 có chức năng chụp huỳnh quang 3D giúp bác sĩ tiếp cận, bóc tách khối u an toàn. Khi tiếp cận u, bác sĩ dùng hệ thống cắt hút siêu âm Cusa đánh nhỏ, hút và loại bỏ u. Khối u chèn ép động mạch cảnh và giao thoa thị giác nên các bác sĩ tỉ mỉ bóc tách u để tránh chảy máu ồ ạt trong não, ảnh hưởng thị lực mắt bên phải. Sau ba giờ, êkíp đã loại bỏ được hoàn toàn khối u màng não cho người bệnh.

Cậu cũng từng giành học bổng tiến sĩ tại 8 trường đại học của Mỹ là Đại học Ohio, Đại học Houston, Đại học Rutgers, Đại học Colorado State, Đại học Kentucky,… Cuối cùng, 9X lựa chọn theo đuổi chương trình tiến sĩ kéo dài 5 năm tại Đại học Houston.

Trần Quốc Đạt - Nghiên cứu sinh tiến sĩ ngành Vật lý năng lượng cao tại Đại học Houston (Mỹ).

“Học tiến sĩ rất cạnh tranh”

Đạt nói, trước khi đưa ra quyết định sẽ học lên tiến sĩ, bản thân cậu cũng từng phải đắn đo rất nhiều. “Nhiều người khuyên tôi nên đi làm một vài năm đã, sau đó hãy quyết định có nên học tiếp hay không, bởi việc theo đuổi học vị tiến sĩ cần phải có một cam kết dài hạn. Rất có thể, khi bạn bè đã ổn định và có hướng đi rõ ràng cho sự nghiệp, mình vẫn còn đang theo đuổi một đề tài không hồi kết và chưa chắc đã cho ra một kết quả khả quan”.

Tuy nhiên, vốn yêu thích nghiên cứu lĩnh vực Vật lý năng lượng cao, Đạt vẫn quyết định đi theo con đường này.

Vừa vào năm thứ nhất bậc tiến sĩ, cậu nhanh chóng nhận ra, không chỉ riêng ngành Vật lý, các ngành STEM và khoa học kỹ thuật nói chung đều có sự cạnh tranh rất cao.

“Tôi từng làm việc trong cùng phòng lab với một đồng nghiệp đã tốt nghiệp tiến sĩ từ rất lâu và làm chuyên môn rất giỏi. Nhưng một ngày đẹp trời, phòng lab quyết định cắt giảm nhân sự và ông bị cho ngưng hợp đồng. Lúc đó, tôi cũng rất băn khoăn về con đường lựa chọn của mình”, Đạt nói.

Theo Đạt, khác với lầm tưởng của nhiều người, thực tế cơ hội nghề nghiệp của những nghiên cứu sinh sau khi tốt nghiệp có thể bị thu hẹp hơn so với những người có tấm bằng thạc sĩ, cử nhân.

Bởi lẽ, sau khi tốt nghiệp, các tiến sĩ thường tham gia vào những tổ chức nghiên cứu hay trở thành giảng viên đại học. Nhưng hàng năm, số lượng tốt nghiệp thường nhiều hơn các vị trí mà những tổ chức này cần tuyển dụng. Do đó, cơ hội việc làm cũng bị thu hẹp lại và các vị trí công việc đều rất cạnh tranh, thậm chí trên quy mô toàn cầu.

Đó cũng là lý do khiến Đạt quyết định ngoài nghiên cứu còn làm thêm một công việc kinh doanh khác liên quan đến phát triển các chương trình đào tạo.

“Ở ngành Vật lý nói riêng và các ngành khoa học nói chung, mọi người thường rất định kiến với chuyện vừa nghiên cứu, vừa đi làm một công việc khác không liên quan ở bên ngoài. Nhưng chuyện một người có kinh nghiệm làm việc lâu năm bỗng nhiên mất đi công việc yêu thích chỉ trong thời gian ngắn đã khiến tôi quyết định mình phải làm thêm một điều gì đó.

Điều này cũng xuất phát từ mục tiêu của tôi khi làm nghiên cứu là phải tận tâm, tận lực với nó bằng niềm đam mê và có thể trao đi giá trị cho người khác. Do đó, tôi không muốn vì tiền bạc mà không thể toàn ý với khoa học.

Tất nhiên, với một người trẻ, thẳng thắn mà nhìn nhận, kinh nghiệm nghiên cứu còn chưa đủ mạnh. Chấp nhận đi theo con đường này cũng phải xem đây là một kế hoạch dài hạn và sẽ tốn nhiều thời gian”.

Để cân bằng giữa hai công việc một lúc, mỗi ngày, Đạt đều có lịch làm việc cụ thể và quản lý thời gian hiệu quả.

“Tôi coi việc học tiến sĩ giống như một công việc toàn thời gian. Vì thế, tôi luôn cố gắng hoàn thành công việc vào lúc 6 giờ chiều, sau đó là khoảng thời gian 2 – 3 tiếng cho việc kinh doanh. Áp lực chắc chắn là có, thậm chí có lúc cao điểm, tôi chỉ ngủ 4 - 5 tiếng/ ngày.

Nhưng tôi đã học được một điều từ thầy tôi, rằng những người trẻ ở tuổi 20 – 30 không nên nghĩ đến chuyện chơi quá sớm. Phải hy sinh và học hỏi, tới 30 – 40 tuổi mình mới có được những thứ mà người khác mơ ước”.

Lợi ích trong thời gian làm nghiên cứu sinh

Trước khi làm nghiên cứu sinh, Đạt từng có suy nghĩ, “trong 2 năm đầu chỉ cần tập trung vào việc học, nghiên cứu và được trả tiền”. Nhưng theo cậu, đây là một suy nghĩ sai lầm.

“Ở nhiều nơi thường xem người học tiến sĩ giống như những nhân viên của trường hơn là một sinh viên. Do đó, những nghiên cứu sinh vẫn phải tham gia vào các tiết giảng dạy, chấm bài, soạn giáo án. Có nghĩa rằng, ngoài công việc nghiên cứu, nghiên cứu sinh vẫn còn nhiều nhiệm vụ khác nữa”.

Nhưng bù lại, theo Đạt, họ cũng sẽ nhận được một mức lương ổn định hàng tháng cùng một số phúc lợi khác như tiền bảo hiểm, chi phí đi lại,… và có thể sống đủ trong suốt quãng thời gian làm nghiên cứu sinh mà không phải lo lắng nhiều về mặt tiền bạc.

9X cho biết, thực tế, mức lương trung bình của một nghiên cứu sinh năm nhất tại Mỹ hiện nay khoảng 2.000 – 2.200 USD, trong khi tại một số bang mức sống có thể lên tới 3.000 – 4.000 USD. Mức thu nhập có thể sẽ tăng dần trong những năm tiếp theo dựa trên kinh nghiệm và năng lực.

Khoản thu nhập này, ngoài đến từ những công việc giảng dạy, nghiên cứu ở trường, còn đến từ những khoản học bổng có thêm của chính phủ hoặc từ những nguồn tài trợ của các đơn vị, tổ chức bên ngoài,…

Đây là một mức thu nhập, theo Đạt là không thấp, giúp nghiên cứu sinh có thể sống được và toàn tâm với việc lĩnh hội kiến thức chuyên ngành.

Quốc Đạt trong một buổi đi làm trợ giảng tại đại học Mỹ

Một lợi ích khác nghiên cứu sinh có được trong quá trình học tiến sĩ là cơ hội được đi tới nhiều nơi, có nhiều trải nghiệm tại các hội nghị, hội thảo để trình bày nghiên cứu của mình trước đồng nghiệp, chuyên gia trong cùng lĩnh vực.

Thông qua đó, nghiên cứu sinh sẽ được tiếp xúc, gặp gỡ với những người cùng chung đam mê và mối quan tâm, từ đó được phát triển và đóng góp thêm kiến thức mới cho chuyên ngành. Trong tương lai, theo Đạt, rất có thể, họ cũng sẽ là những người cộng sự tốt trong nghiên cứu và những công việc chuyên môn khác.

Thúy Nga

Cú 'bẻ lái' của tiến sĩ Việt từng làm việc ở nhiều nước trên thế giới

Tốt nghiệp Trường ĐH Bách khoa TP.HCM rồi nhận được học bổng tiến sĩ tại ở Hàn Quốc, sau 12 năm làm việc ở Mỹ, Canada, Singapore… TS Trương Văn Tiến quyết định về nước.