Tướng Esmail Qaani năm nay 63 tuổi, sinh ra ở thành phố Mashad nằm phía đông bắc Iran. Đây là thành phố đông dân thứ hai, đồng thời cũng là nơi hành hương rất quan trọng với người dân Iran.
Ông Qaani đã gia nhập IRGC từ năm 1980. Giống như người tiền nhiệm Soleimani, ông này từng tham gia cuộc chiến Iran-Iraq kéo dài từ năm 1980-1988 chống lại quân đội của Tổng thống Iraq lúc bấy giờ là ông Saddam Hussein. Và trong cuộc chiến đó, ông đã gặp gỡ ông Soleimani, và tình bạn giữa họ đã được ‘rèn giũa’ thông qua sự gian khổ của chiến tranh.
“Chúng tôi là những đứa con của chiến tranh. Những gì kết nối và liên quan tới chúng tôi không dựa trên địa lý hay quê hương của chúng tôi. Những ai trở thành bạn bè trong thời kỳ chiến tranh khó khăn như vậy, sẽ có quan hệ sâu sắc và bền vững hơn so với những người trở thành bạn của nhau chỉ vì là hàng xóm”, báo cáo từ Viện Nghiên cứu Washington trích lời ông Qaani.
Sau chiến tranh, ông Qaani giữ chức phó chỉ huy lực lượng bộ binh của IRGC, và được điều tới tỉnh Khorasan nằm ở biên giới Afghanistan và Turkmenistan hiện nay. Có rất ít thông tin về những hoạt động của ông trong giai đoạn này, nhưng BBC cho biết trong khi ông Soleimani tập trung vào các vấn đề ở phía tây Afghanistan, thì ông Qaani lại có trọng trách giám sát những mối quan tâm của Tehran ở phía đông. Chẳng hạn như chống lại các tổ chức buôn ma túy, hay hỗ trợ liên minh Phương Bắc Afghanistan chống lại Taliban.
Phù hiệu lực lượng Quds. Ảnh: Wikipedia
Ngoài ra, ông Qaani còn được giới tình báo Mỹ nhận định có vai trò lớn hơn rất nhiều so với trọng trách trong lực lượng Quds ông được giao phó. Bởi vậy vào năm 2012, Bộ Tài chính Mỹ dưới thời cựu Tổng thống Obama đã áp đặt lệnh trừng phạt ông Qaani do những đóng góp của ông trong các hoạt động tại nước ngoài của Quds, nhất là vai trò của ông dưới thời tướng Soleimani trong việc tăng cường ảnh hưởng của Tehran tại Trung Đông.
Japan Post nhận định rằng, với vai trò làm phó tướng của ông Soleimani trong hơn 20 năm, ông Qaani trở thành gương mặt ‘rất là quen thuộc’ với nhiều đồng minh của Iran trên thế giới, chẳng hạn như với các quốc gia Gambia, Bolivia, Venezuela và Afghanistan.
Viện Nghiên cứu Enterprise của Mỹ cho biết, dù sức thu hút của ông Qaani ít hơn so với người tiền nhiệm Soleimani, nhưng xét về “mặt kinh nghiệm trên chiến trường, các mạng lưới ông này biết trong IRGC, cũng như ông này có một mối quan hệ rất thân cận với lãnh tụ tối cao Iran Ayatollah Khamenei”, đã khiến ông Qaani đủ tiêu chuẩn để tiếp nối trọng trách chỉ huy lực lượng Quds từ cố tướng Soleimani.
Các chuyên gia thuộc Viện Nghiên cứu Washington cho rằng, lực lượng Quds sẽ tiếp tục các hoạt động hiện nay hơn là tiến hành cải tổ dưới sự lãnh đạo của ông Qaani. Nhất là với vấn đề thành viên lực lượng Quds có tỷ lệ thiệt mạng cao trong các hoạt động tại Syria, nên Tehran có thể sẽ bắt đầu triển khai lực lượng chính quy IRGC tại đó, đồng thời dần loại bỏ những rào cản giữa Quds và IRGC, nhằm dần dần đưa IRGC trở thành một lực lượng mạnh mẽ hơn.
Xem thêm: Căng thẳng Mỹ Iran mới nhất
Tuấn Trần
" alt="Bí ẩn chỉ huy mới của lực lượng đặc nhiệm Quds" />
...[详细]
Tuy nhiên, cũng theo thói quen nghề nghiệp, Ivanov không nói cho Kalugin mọi chi tiết của chiến dịch. Ông không nói rằng “vị khách” cũng đồng thời được một nhóm trinh sát ngoại tuyến đến từ Moscow theo dõi. Và chính nhóm trinh sát này đã chớp được thời điểm hành trình của Kalugin và “vị khách” Mỹ cắt nhau trên một cây cầu qua sông Neva. Hôm sau, “vị khách” trở lại Moscow rồi về luôn Washington mà không gặp gỡ điệp viên của mình. Như vậy, y đã được báo động.
Sự việc xảy ra vào ngày thứ Năm, mà theo thông lệ của CIA, vào thứ Năm các tuần tiếp theo, Kalugin cần phải khẳng định “tín hiệu báo động” đã đưa ra cho “vị khách” để từ chối gặp gỡ. Biết rõ thói quen làm việc theo khuôn mẫu của CIA, Ivanov ngay lập tức ra lệnh chuyển nhóm trinh sát ngoại tuyến Moscow sang theo dõi Kalugin.
Và cũng ngay lập tức có kết quả. Vào thứ Năm tuần sau đó, trong một rạp hát đã xác định được “cuộc tiếp xúc từ xa” giữa Kalugin với một điệp viên Mỹ mà KGB biết rõ. Đó là điệp viên của tổ điệp báo CIA hoạt động dưới vỏ bọc nhân viên Tổng lãnh sự Mỹ tại Leningrad.
Kalugin bằng một cử chỉ tay có vẻ vô tình đã một lần nữa ra tín hiệu báo động cho người Mỹ, thông báo rằng (họ) có thể đã rơi vào tầm ngắm của phản gián Liên Xô. Việc tiếp theo là phải đợi xem bằng cách nào tình báo Mỹ thông báo “ngược” cho Kalugin rằng họ đã hiểu tín hiệu của về mối nguy hiểm gặp gỡ trực tiếp trên lãnh thổ Liên Xô.
Vào 2 ngày thứ Năm tiếp theo, một nữ điệp viên trong tổ điệp báo CIA ở Leningrad đỗ xe vào cùng một giờ trong tầm nhìn trước cửa sổ phòng Kalugin. Động thái này cũng không qua được con mắt của nhóm trinh sát ngoại tuyến. Các đầu mối bắt đầu được khớp với nhau.
Vào cuối những năm 1970, Kalugin được cử đi công tác Praha, Tiệp Khắc. Tại đây, anh ta có nhiệm vụ cố vấn cho các đồng nghiệp Tiệp Khắc xử lí tình huống một nhân viên CIA tự nguyện làm việc cho phản gián Tiệp Khắc. Kalugin đã “cố vấn” cho các bạn Tiệp Khắc không tiếp xúc với điệp viên này.
Sau này, anh chàng người Mỹ đó bị bắt và kết án tù tại Mỹ. Kết luận của phản gián Tiệp Khắc là ai đó – rất có thể chính là Kalugin đã “bán” điệp viên đó cho CIA. Mặc dù không tìm ra chứng cứ trực tiếp về sự phản bội của Kalugin, người ta cũng đưa anh ta về làm Phó cục trưởng KGB Leningrad. Và bây giờ sai lầm của Ivanov làm Kalugin hoảng sợ tới mức y cũng bắt đầu phạm các lỗi không thể tha thứ đối với một tình báo viên chuyên nghiệp.
Kalugin đã không tính đến chuyện nhân viên tình báo Mỹ đang bị các trinh sát viên ngoại tuyến đến từ Moscow theo dõi, bám sát, nên đã đánh tín hiệu báo động cho nhân vật này. Do vậy bản thân ông ta cũng lọt vào tầm ngắm của các trinh sát viên. Kết luận quá dễ dàng: Nhân viên người Mỹ tới Leningrad không để gặp ai khác, ngoài Kalugin.
Chẳng bao lâu sau, Kalugin lại phạm sai lầm thứ hai khi tiếp xúc với “cựu đồng môn” ở Đại học Columbia Yacovlev – người cũng như Kalugin đã bị CIA mua chuộc, tuyển mộ từ năm 1959, khi hai vị này được cử sang thực tập tại Đại học Columbia trong chương trình trao đổi sinh viên đầu tiên giữa Liên Xô và Mỹ.
Thực ra, đến thời điểm đó, KGB đã coi Yacovlev là điệp viên ảnh hưởng cỡ bự của CIA, nhưng do ông này đã ngồi ở vị trí quá cao (Uỷ viên Bộ Chính trị) và lại được Gorbachov che chở, nên KGB không thể xử lí được. Tuy nhiên, với việc hai người bạn học “vô tình” gặp nhau sau những gì xảy ra ở Leningrad, đã có đủ cơ sở khẳng định rằng cán bộ cao cấp KGB Kalugin đã bán mình. Kalugin ngay lập tức bị loại khỏi ngành tình báo và chờ ngày truy cứu.
Đáng tiếc, đó chính là thời điểm Liên Xô tan vỡ. Bản thân KGB bị các thế lực “dân chủ”, “cấp tiến” do CIA giật dây khiêu khích, tấn công, và một trong những nhân vật được các thế lực này sử dụng chính là Kalugin. Để được lọt vào hàng ngũ “những người cải cách”, Kalugin đã vu khống cơ quan và các đồng nghiệp cũ của mình.
CIA đã cho phép Kalugin nhập cảnh vào nước Mỹ để y có điều kiện chống phá đất nước mình mạnh mẽ hơn. Tháng 6/2003, Kalugin bị toà hình sự thuộc Toà án tối cao Nga xét xử vắng mặt với tội danh phản bội Tổ quốc và tuyên cáo 15 năm tù giam.
Nguyên Phong
" alt="Sai lầm khó tin của viên tướng phản bội Kalugin" />
...[详细]