Theo đề án đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt về phát triển đô thị thông minh giai đoạn 2018 - 2025, định hướng đến năm 2030, vấn đề bảo mật, nâng cao năng lực an toàn thông tin (ATTT) chính là một trong những nhiệm vụ thuộc nhóm giải pháp trọng tâm.

Trên cơ sở đó, các chuyên gia trong buổi tọa đàm “Giải pháp nào nâng cao chỉ số an toàn, an ninh mạng của Việt Nam?” do ICTnews phối hợp tổ chức với Cục ATTT đã đưa ra nhận định, cảnh báo về những thách thức mà đô thị thông minh (smart city) phải đối mặt.

Trước hết, smart city có đặc trưng là chứa rất nhiều thiết bị IoT khiến cho việc bảo mật toàn bộ hệ thống là nhiệm vụ đầy tính thách thức. Các thiết bị này lại được nhà sản xuất thiết kế để đảm bảo chức năng vận hành chứ không tập trung vào vấn đề bảo mật. Do đó, triển khai smart city phải song hành với xây dựng hệ thống bảo mật ngay từ giai đoạn đầu của dự án. Dẫn chứng cụ thể là sự kiện hacker tấn công vào hệ thống SingHealth (Singapore) lấy đi dữ liệu y tế của 1,5 triệu bệnh nhân trong đó có cả dữ liệu của Thủ tướng Lý Hiển Long, việc đảm bảo ATTT là điều kiện tiên quyết để đảm bảo quá trình chuyển đổi số, xây dựng Chính phủ điện tử, đô thị thông minh thành công. 

Đánh giá nêu trên là của ông Phan Hoàng Giáp, Trưởng phòng Giải pháp tích hợp, Công ty An ninh mạng Viettel. Đồng thời, ông cũng đưa ra khuyến nghị xây dựng giải pháp ATTT tổng thể bảo vệ hệ thống theo hướng dẫn của Cục ATTT ở Văn bản số 235/CATTT-ATHTTT. 

Ông Phan Hoàng Giáp, Trưởng phòng Giải pháp tích hợp, Công ty An ninh mạng Viettel (áo vest đen).

Đến nay, giải pháp của Viettel đã triển khai ở 3 tỉnh thành là Thừa Thiên Huế, Phú Thọ và Thanh Hóa. Trong đó, Dự án Trung tâm Điều hành thông minh tại tỉnh Thừa Thiên Huế đạt giải Dự án thành phố thông minh sáng tạo nhất Châu Á tại Telecom Asia Awards 2019. 

Dự án được thiết kế dựa trên 1 trong 5 trụ cột chính khi xây dựng đô thị thông minh ở nước ta, bao gồm quản trị thông minh, năng lượng thông minh, giao thông thông minh, kinh tế thông minh và con người thông minh.

Trung tâm Điều hành thông minh của thành phố (sau đây gọi tắt là Trung tâm) là nơi tập trung thực hiện việc giám sát, điều hành các lĩnh vực ảnh hưởng trực tiếp đến hoạt động của thành phố trong các cơ quan quản lý nhà nước, doanh nghiệp dịch vụ công ích. Trung tâm là một khía cạnh quan trọng của quản trị thông minh trong 5 trụ cột, như đã nói ở trên. 

Trong đó, các chức năng của Trung tâm do Viettel xây dựng có thể kể đến như giám sát điều hành giao thông, giám sát điều hành an ninh công cộng, ứng cứu khẩn cấp, phân tích dữ liệu, giám sát bảo mật ATTT, hỏi đáp ý kiến phục vụ người dân, giám sát thông tin báo chí và truyền thông, giám sát dịch vụ công ích.

Giải pháp xây dựng đô thị thông minh của Viettel.

Cụ thể, hệ thống camera giám sát kết hợp cảm biến có thể phát hiện ùn tắc, điều chỉnh đèn tín hiệu thông minh, tự động phát hiện những trường hợp vi phạm giao thông. Hay như hệ thống báo cháy kết nối không dây kết hợp phân tích dữ liệu giúp đưa ra cảnh báo sớm về nguy cơ cháy nổ. Hệ thống sẽ lên phương án để lực lượng phòng cháy chữa cháy đến hiện trường nhanh nhất có thể thông qua công nghệ bản đồ số kết hợp thuật toán tìm đường tối ưu.

Từ đây, Trung tâm sẽ là đầu não quản lý các hoạt động của thành phố thông minh, từ hạ tầng đến giao thông, năng lượng, giáo dục, y tế. Các lĩnh vực này Viettel đều có những giải pháp để triển khai đồng bộ với bảo mật. 

Chẳng hạn như Giải pháp Trung tâm điều hành ATTT (SOC); Giải pháp phát hiện và ngăn chặn tấn công có chủ đích (APT); Giải pháp chống tấn công từ chối dịch vụ (DDoS) dựa trên các công nghệ nền tảng như trí tuệ nhân tạo (AI), máy học (machine learning), dữ liệu lớn (big data), đám mây (cloud), khai phá dữ liệu (data mining)...

Đặc biệt, các giải pháp đều được Viettel thiết kế riêng phù hợp với đặc điểm của từng tỉnh thành, địa phương. Trên cơ sở đó, Viettel đã ký biên bản ghi nhớ với 24/63 tỉnh thành về xây dựng và phát triển smart city. 

"Triển khai đồng bộ các hoạt động này sẽ giúp hình thành nền tảng giám sát và chia sẻ dữ liệu về ATTT trên quy mô cả nước, qua đó góp phần nâng cao chỉ số GCI", ông Phan Hoàng Giáp kết luận.

Nói về sự kiện này, một chuyên gia an ninh mạng cho biết, có thể tin tặc đã sử dụng kỹ thuật tấn công social enginering. Đây là hình thức tấn công nhắm tới các nhân viên của tổ chức, đánh lừa những người này để xâm nhập và đánh cắp dữ liệu trong hệ thống. 

Tuy chưa rõ thông tin về cách thức tấn công, hacker thực hiện vụ đánh cắp dữ liệu nói rằng lỗ hổng trên đã được khắc phục.

Cơ sở dữ liệu về khách hàng là những thông tin quan trọng nhất của một hệ sinh thái. Việc quản lý nguồn tài nguyên này là vô cùng quan trọng nếu không muốn làm ảnh hưởng đến uy tín thương hiệu và lòng tin của người tiêu dùng. 

Với GHTK, công ty chuyển phát này đang nắm trong tay một lượng dữ liệu lớn gồm các thông tin quan trọng như tên, số điện thoại, địa chỉ người dùng. Nếu dữ liệu mà hacker rao bán là thật, thì sự cố này có thể dẫn tới những rủi ro lớn về việc rò rỉ thông tin khách hàng.

GHTK không phải là công ty đầu tiên liên quan tới các vấn đề rò rỉ dữ liệu hoặc mã nguồn hệ thống. Hơn 50 công ty, bao gồm cả Microsoft, Adobe, Lenovo, AMD, Qualcomm, MediaTek,... cũng đã từng là nạn nhân của giới tội phạm mạng. 

Trọng Đạt

“Quan trọng như vậy nhưng cha mẹ rất khó nhận biết được tình trạng thiếu kẽm và thiếu sắt của ở trẻ. Chúng ta chỉ nhận biết được khi đã xảy ra hậu quả của thiếu kẽm và thiếu sắt gây ra cho trẻ. Muốn trẻ không bị thiếu 2 vi chất này, cần thường xuyên cung cấp sắt và kẽm trong chế độ dinh dưỡng hằng ngày cho trẻ”, Ths.BS Lê Thị Hải lưu ý.

Theo Ths.Bs Lê Thị Hải Thực tế cho thấy, thiếu sắt thường đi đôi với thiếu kẽm và ngược lại. Nồng độ kẽm giảm trong huyết thanh tương quan với các dấu hiệu của tình trạng thiếu sắt. Sự thiếu hụt kẽm gây ra tình trạng thiếu sắt theo cơ chế ngăn chặn sự hấp thu hoặc huy động sắt từ các mô ở ruột.

Ths.Bs Hải cho biết, sau 6 tháng, tỷ lệ thiếu kẽm và sắt ở trẻ tăng cao và thường thiếu cùng nhau. Lý do bởi, tới 6 tháng, trẻ mới bắt đầu tập ăn dặm (thường ăn tinh bột trước, ăn đạm rất ít, ăn thăm dò do hệ tiêu hóa của trẻ còn non nớt và có thể dị ứng với đạm dẫn tới tiêu chảy). 

Không phải cứ cho trẻ ăn nhiều thức ăn giàu sắt và kẽm là trẻ sẽ không bị thiếu hai vi chất này. Kẽm và sắt chủ yếu có trong đạm động vật như trứng, thịt bò, ghẹ, hàu…  Tuy nhiên, tỷ lệ hấp thu sắt kẽm từ thức ăn khá thấp. Trong chế độ ăn hằng ngày, cơ thể chỉ hấp thu được 5-15% lượng sắt và 10-30% kẽm của thực phẩm. Ngoài chế độ ăn không cung cấp đủ sắt kẽm, trẻ dễ bị nhiễm giun sán, rối loạn tiêu hóa thường xuyên cũng là nguyên nhân không nhỏ gây giảm hấp thu sắt, kẽm.

Nhiều cha mẹ băn khoăn về việc bổ sung cùng lúc cả sắt và kẽm có gây ảnh hưởng cho trẻ hay không, Ths.Bs Lê Thị Hải cho biết, việc bổ sung kẽm và sắt đồng thời không có sự cạnh tranh hấp thu hay “đánh nhau” giữa hai vi chất này như nhiều người nghĩ. Ngược lại, sắt và kẽm còn hỗ trợ hấp thu qua lại lẫn nhau bởi kẽm và sắt thường thiếu cùng nhau do chúng mối tương quan hỗ trợ trong việc hấp thu. 

Mặc dù kẽm và sắt cùng là các kim loại ion hóa 2 nhưng không vận chuyển qua cùng kênh DMT1 như sắt, canxi. Kẽm hấp thu qua một thụ thể khác là ZIP4 và khi vào lòng tế bào có vai trò làm tăng hấp thu sắt thông qua việc tăng protein thụ thể DMT1 và mRNA. Không chỉ thế, sắt được hấp thu chủ yếu ở đầu tá tràng, còn kẽm hấp thu ở ruột non. Đặc biệt, khi tỷ lệ sắt và kẽm tương đương dưới 2:1 nhất là khi tỷ lệ 1:1 sẽ không có sự ức chế nào đối với sự hấp thu của 2 vi chất này.

Đồng quan điểm, PGS.TS Nguyễn Tiến Dũng - Nguyên Trưởng khoa Nhi, Bệnh viện Bạch Mai, cũng cho biết, khi bổ sung sắt và kẽm, việc cân bằng hàm lượng của hai yếu tố này cực kỳ quan trọng. Nên bổ sung cùng lúc cả sắt và kẽm với tỷ lệ tương đương nhau để cơ thể trẻ hấp thu được tốt nhất. 

“Đặc biệt trong bối cảnh hiện nay, nhiều trẻ nhỏ mắc bệnh về hô hấp, tiêu hóa… việc bổ sung đầy đủ vi chất dinh dưỡng hằng ngày, đặc biệt là sắt và kẽm giúp tăng cường miễn dịch cho trẻ là giải pháp để hạn chế mắc và giảm nhẹ triệu chứng khi trẻ mắc bệnh”, PGS.TS Nguyễn Tiến Dũng nói thêm.

Hi hữu: Nam sinh lớp 9 uống nhầm 21 viên thuốc tránh thai của mẹ

Đỗ Phong

Tiến sĩ Joanne Haney, Trung tâm nghiên cứu virus MRC - Đại học Glasgow, giải thích: “Chúng ta cần hiểu cách thức lây nhiễm để có được bức tranh đầy đủ hơn về đặc điểm sinh học của từng loại virus riêng lẻ”.

Tiến sĩ Haney và các đồng nghiệp ghi nhận, thay vì cạnh tranh với nhau như một số loại virus khác, virus cúm và RSV kết hợp với nhau để tạo thành loại virus lai hình cây cọ. 

Giáo sư Pablo Murcia, người đánh giá nghiên cứu đăng trên tạp chí Nature Microbiology, cho biết: “Loại virus lai này chưa từng được mô tả trước đây”. 

Sau khi được hình thành, virus lai cũng có thể lây nhiễm sang các tế bào lân cận - ngay cả khi có kháng thể chống lại bệnh cúm. 

Ngoài giúp virus trốn tránh hệ miễn dịch, sự kết hợp giữa hai virus cũng cho phép chúng tiếp cận nhiều loại tế bào phổi hơn. Nếu cúm thường lây nhiễm vào các tế bào ở mũi, họng và khí quản thì RSV có xu hướng tấn công các tế bào khí quản và phổi hơn - mặc dù có một số trùng lặp.

Tiến sĩ Stephen Griffin, nhà virus học tại Đại học Leeds, cho biết virus lai làm tăng nguy cơ gây ra bệnh nhiễm trùng phổi nặng, thậm chí tử vong: “Đó là một lý do để bạn cố gắng tránh nhiễm nhiều loại virus, bởi sự lai tạp có khả năng xảy ra nhiều hơn nếu chúng ta không thực hiện các biện pháp phòng ngừa để bảo vệ sức khỏe”. 

Giáo sư Murcia nói: “Chúng tôi cần biết liệu điều này chỉ xảy ra với bệnh cúm và RSV, hay còn lan sang các tổ hợp virus khác. Đây chỉ là bước khởi đầu cho những gì tôi nghĩ sẽ là một hành trình dài”. 

Những căn bệnh ẩn sau cơn chóng mặt